מאַרקסיזם און די ייִדישע היסטאָרישע װיסנשאַפֿט

Marxism and Jewish Historical Scholarship

סטאַלין דער פֿירער פֿון פֿעלקער
סטאַלין דער פֿירער פֿון פֿעלקער

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published June 11, 2014, issue of July 04, 2014.

דער מאָסקװער פֿאַרלאַג מיטן נאָסטאַלגיש־סאָװעטישן נאָמען URSS (ראָשי־תּיבֿות פֿאַר סאָװעטן־פֿאַרבאַנד אױף פֿראַנצױזיש) האָט אַרױסגעגעבן פֿון דאָס נײַ די פֿאַרגעסענע שטודיע „געשיכטע פֿון דער געזעלשאַפֿטלעכער באַװעגונג פֿון די ייִדן אין פּױלן און רוסלאַנד‟, װאָס איז צום ערשטן מאָל אַרױס אױף ייִדיש אין 1926 און אױף רוסיש אין 1930. דער אויטאָר פֿונעם דאָזיקן חיבור איז טובֿיה הײליקמאַן, אײנער פֿון דער גרופּע מאַרקסיסטישע היסטאָריקער, װאָס איז געװען טעטיק אין די סאָװעטישע ייִדישע אינסטיטוציעס אין די 1920ער־1930ער יאָרן. די נײַע אױפֿלאַגע פֿאַרמאָגט ניט קײן הקדמה, װאָס זאָל דערקלערן, צוליב װאָס זשע האָט מען באַשלאָסן ווידער אַרױסצולאָזן דאָס דאָזיקע בוך.

אַ סבֿרה, האָט מען געהאַלטן, אַז אַ בוך װעגן ייִדן װעט מען אױסכאַפּן, װי הײסע פּירעזשקעס. קאָסטן קאָסט אַ נײַע אױפֿלאַגע װײניק, װאָרן די פּאָליגראַפֿישע קװאַליטעט פֿונעם בוך איז טאַקע ביליק און װעגן די אַויטאָר־רעכט גײט שױן ניט די רײד. װי עס זאָל ניט זײַן, איז דאָס דאָזיקע תּחית־המיתים פֿונעם פֿאַרגעסענעם היסטאָרישן װערק אַ גוטער תּירוץ צו באַטראַכטן פֿון ס‘נײַ די אינטעלעקטועלע ירושה פֿון דער סאָװעטישער מאַרקסיסטישער שיטה אין דער ייִדישער געשיכטע.

הײליקמאַנס בוך איז אַרױס נאָך אין דער תּקופֿה פֿון אַ געװיסער אידעאָלאָגישער פֿרײַהײט. אמת, כּדי צו האָבן אַ היסטאָרישע שטודיע, פֿאַרעפֿנטלעכט אין אַ מלוכישן פֿאַרלאַג, האָט זי געדאַרפֿט זײַן אין הסכּם מיט דער מאַרקסיסטישער שיטה. אָבער מען האָט נאָך געמעגט אױסטײַטשן די מאַרקסיסטישע תּורה רעלאַטיװ פֿרײַ. כּסדר זײַנען די סאָװעטישע ייִדישע היסטאָריקער ניט געװען אָריגינעלע פֿאָרשער. אַנשטאָט אױסצוגראָבן נײַע מקורים האָבן זײ געשאַפֿן נײַע אינטערפּרעטאַציעס פֿונעם שטאַנדפּונקט פֿון קלאַסנקאַמף.

דער דעה־זאָגער אין דער אַלגעמײנער סאָװעטישער היסטאָרישער װיסנשאַפֿט איז אין יענער צײַט געװען מיכאַיִל פּאָקראָװסקי. ער האָט באַטראַכט די געשיכטע װי אַן אַנטװיקלונג־פּראָצעס פֿון „פּראָדוקציע־באַציִונגען‟, װאָס איז דורכגעלאָזט געװאָרן דורכן קלאַסנקאַמף. נאַציאָנאַלע און טעריטאָריעלע אַספּעקטן האָבן דערבײַ געשפּילט אַ קנאַפּע ראָלע. לױט דער דאָזיקער סכעמע זײַנען אַלע פֿעלקער און לענדער דורכגעגאַנגען די אײגענע סאָציאַל־עקאָנאָמישע שטופֿעס אין זײער היסטאָרישן גאַנג. און דאָס האָט דערקלערט זײערע עליות און ירידות אױף דער פּאָליטישער אַרענע.

אָבער אינעם פֿאַל פֿון דער ייִדישער געשיכטע האָט, װי אַלע מאָל, האָט עס אַרויסגערופֿן געװיסע קשיאות. הײליקמאַן זאָגט אױף די ערשטע זײַטן פֿון זײַן בוך: „צו דער געשיכטע פֿון ייִדן מוז מען אָנװענדן דעם זעלבן היסטאָריש־מאַטעריאַליסטישן מעטאָד.‟ אָבער װען עס קומט צו די פּרטים, באַװײַזן זיך ספּעציעלע אײגנאַרטיקע אַספּעקטן. דאָס ייִדישע פֿאָלק האָט ניט געהאַט קײן אײגענע טעריטאָריע און קײן אײגענע נאַציאָנאַלע װירטשאַפֿט; דערפֿאַר האָבן ייִדן זיך ניט צוגעפּאַסט צו סטאַלינס דעפֿיניציע פֿון נאַציע. אינעם לעצטן סך־הכּל האָט עס דערהרגעט די ייִדישע געשיכטע, װי אַ צװײַג פֿון דער סאָװעטישער היסטאָרישער װיסנשאַפֿט אין די 1930ער יאָרן.