וואַקצין־אָפּלייקענונג בײַ חרדים

Vaccine-Denialism Among Haredim

רבֿ שמואל קאַמענעצקי
רבֿ שמואל קאַמענעצקי

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published September 18, 2014, issue of October 10, 2014.

אַ לעבן־לאַנג האָב איך אַן אינטערעס צו דער מעדיצין בכלל און צום „פֿאָלקס־געזונט‟ (Public-Health) בפֿרט, צום טייל, צוליב מײַן הינטערגרונט און משפּחה־געשיכטע. בקיצור, ווי עס ווײַזט זיך אַרויס, בין איך, צוליב די שווערע קראַנקייטן, וואָס האָבן שיִער ניט יונגערהייט אומגעבראַכט ביידע פֿון מײַנע באָבעס , אַ פּועל־יוצא פֿון אַ נס.

ערשטנס, איז געווען מײַן באָבע פֿון דער מאַמעס צד, וואָס איז געבוירן געוואָרן אויפֿן „לאָוער איסט סײַד‟ אין די 1920ער יאָרן. צו ווייניקער ווי איין יאָר איז זי געוואָרן מסוכּן קראַנק אויף די לונגען. אירע עלטערן, אָרעמע אימיגראַנטן, האָבן זי געבראַכט אין אַ שפּיטאָל, וווּ די דאָקטוירים האָבן זיי געלאָזט וויסן, אַז זי לײַדט סײַ פֿון דיפֿטעריט (Diptheria) און סײַ פֿון קײַכהוסט (Whooping Cough). בלויז איינע פֿון די דאָזיקע קראַנקייטן איז דעמאָלט גענוג געווען אומצוברענגען אַ מענטשן, שוין אָפּגערעדט פֿון ביידע קרענק מיט אַ מאָל. האָבן די דאָקטוירים געזאָגט, אַז זי וועט אין גיכן שטאַרבן, ווײַל ס׳זענען ניטאָ קיין שום הייל־מיטלען, וואָס וואָלטן איר געקענט העלפֿן. האָט מען זי פּשוט אַהיימגעשיקט און געזאָגט די פֿאַרווייטיקטע עלטערן, צו גרייטן פֿאַר איר אַ לוויה.

צוליב דעם, וואָס די מאָדערנע מעדיצין האָט פֿאַר זיי ניט געהאַט קיין ענטפֿערס, האָבן מײַנע עלטערע באָבע־זיידע געלייגט די האָפֿענונג אויף מער טראַדיציאָנעלע סגולות: מע האָט געביטן דער באָבעס נאָמען און זי פֿאַרקויפֿט אַ שכנטע, כּדי דער מלאך־המוות זאָל זי חלילה ניט קענען געפֿינען. און וווּנדער איבער וווּנדער; זי איז נאָך אַ פּאָר וואָכן ראַנגלענישן געקומען צו זיך און מיט אַ חודש שפּעטער האָבן די עלטערן זי צוריקגענומען, שוין אַ געזונט מיידעלע מיט אַן אַנדער נאָמען.

מיטן פֿאָטערס מאַמע איז די קרענק געווען אויך זייער אַ געפֿערלעכע: פּאָליאָ. צו יענער צײַט, אין די 1920ער יאָרן, איז פּאָליאָ געווען די אָנשטעקיקע קראַנקייט, וואָס האָט אומגעבראַכט מער אַמעריקאַנער קינדער ווי אַלע אַנדערע אין לאַנד. פֿון 1910 ביז די 1950ער יאָרן זענען יעדעס יאָר געשטאָרבן, צום ווייניקסטן, בײַ די 2,000 מענטשן פֿון פּאָליאָ; און אַ סך פֿון די וואָס זענען ניט געשטאָרבן זענען פּאַראַלאַזירט געוואָרן, און נאָך צענדליקער טויזנטער האָבן זיך געדאַרפֿט לעבנס־לאַנג באַנוצן זיך מיט שטעקנס אָדער רעדל־שטולן, צוליב דעם וואָס דער ווירוס האָט בײַ זיי פֿאַרקרימט די פֿיס.

די באָבע אַליין האָט ממש אויסגעגאַנגען פֿונעם ווירוס, און לאַנג ניט געקענט פֿאַרלאָזן איר קראַנקנבעט. כאָטש זי האָט זיך שפּעטער אין לעבן ניט געדאַרפֿט באַנוצן מיט קיין רעדלשטול, איז איין פֿוס בײַ איר געווען אַ סך קורצער ווי דער אַנדערער. פֿון דעסטוועגן, האָט זי זיך געהאַלטן פֿאַר אַ מזלדיקע: צוויי פֿון די קינדער אין איר קלאַס, וואָס זענען קראַנק געוואָרן אין דער זעלביקער צײַט, זענען געשטאָרבן.

ווי מע קען גרינג פֿאַרשטיין האָט מײַן באָבע שטאַרק מורא געהאַט, אַז אירע קינדער וועלן, חלילה, לײַדן פֿון פּאָליאָ; און איר זאָרג איז ניט געווען אומזיסט. אין 1952, ווען מײַן פֿאָטער איז געבוירן געוואָרן, האָט אַמעריקע אַדורכגעלעבט איר סאַמע ערגסטע פּאָליאָ־עפּידעמיע: 57,628 מענטשן זענען אָנגעשטעקט געוואָרן און 21,000 זענען פּאַראַליזירט געוואָרן. איבערן גאַנצן לאַנד האָט מען געהאַלטן אין איין פֿאַרמאַכן די שולן און אָפּשאַפֿן ספּאָרט־פֿאַרמעסטן און פּאַראַדן, כּדי אײַנצוהאַלטן די מגפֿה.

בלויז דרײַ יאָר שפּעטער האָט דער קאָשמאַר זיך פּלוצלעם געענדיקט, אַ דאַנק דעם וואַקצין פֿון יונה סאַלק. במשך פֿון די קומענדיקע יאָרן איז יעדעס אַמעריקאַנער קינד וואַקצינירט געוואָרן, און אין 1979 האָט מען אָפֿיציעל דערקלערט דאָס לאַנד אין גאַנצן פֿרײַ פֿון פּאָליאָ.