ניט אַהין און ניט אַהער

Neither Here Nor There


פֿון מיכאל פֿעלזענבאַום

Published November 02, 2014, issue of November 21, 2014.

די לעצטע פּאָר חדשים האָט עפּעס אַן אומקלאָר געפֿיל ניט געלאָזט מיך צו רו, - אַן אומרויִקער פֿױגל אין מוח האָט מיר כּסדר געזונגען דעם זעלבן פּיזמון, - זײַ נישט פֿױל, שטײ אױף און קוק איבער אײַזיק ראַבאָיס בוך “מײַן לעבן”… װאָס פּלוצעם, האָב איך געטענהט צום פֿױגל, כ’האָב עס שױן געלײענט מיט פֿינף יאָר צוריק, מע קען עס רעקאָמענדירן די קראַנקע אַנשטאָט די שלאָפֿפּילן…

“זײַ ניט קײן עקשן”… נאָר איך האָב ניט געפֿאָלגט דעם נודנעם פֿױגל, און דאַן האָט ער אױף מיר רחמנות געהאַט און בעת אײנער אַ שײנער נאַכט אונטערגעזאָגט דורך אַ חלום, װאָס האָט ער געהאַט אין זינען.

בקיצור, אין אײנעם פֿון די לעצטע קאַפּיטלעך פֿון זײַן בוך באַשרײַבט אײַזיק ראַבאָי אַ מאָדנע לאַגע, װעלכע האָט זיך געשאַפֿן אין זײער גרױסער ניו־יאָרקער משפּחה גלײַך נאָכן ערשטן װעלטקריג, דהײַנו, - אײַזיקס פֿאָטער, אַ טאַטע פֿון אַ מנין בחורים און מאַנסלײַט, האָט באַשלאָסן עולה צו זײַן קײן ארץ־ישׂראל. דעם פֿאָטערס “װילדער” באַשלאָס האָט אַװעקגעלײגט די מאַמע אין אַ קראַנקנבעט, און די גאַנצע משפּחה האָט פֿעסט באַשלאָסן, אַז דער טאַטע איז אַראָפּ פֿון זינען, - ער איז קראַנק, משוגע… װאָס הײסט?… צו פֿאַרלאָזן דעם אַמעריקאַנער “גן־עדן” און עולה זײַן דער רוח װײסט װוּהין?… נײן, מע דאַרף זײַן גוט משוגע, פֿאַרטשאַדעט… און אַזױ װײַטער, אין דעם זעלבן נוסח, ביזן טראַגישן סוף. איך געדענק שױן ניט גענױ װער, נאָר עמעצער פֿון די עלטערן, דער “משוגענער” פֿאָטער אָדער די קלוגע מוטער, איז פֿון די האַרץ־גריזענישן, ניט פֿאַר קײנעם געדאַכט, געשטאָרבן.

… און איך האָב פֿאַרשטאַנען דעם פֿױגלס רמז, - צװײ טעג נאָך שׂימחת־תּורה איז געװאָרן פֿינף און צװאַנציק יאָר נאָך דעם װי איך בין דע־פֿאַקטאָ עולה געװען קײן ישׂראל. מילא, צעשמײכלט זיך דער פֿױגל, אױך מיר אַ חידוש, - אַריבער מיליאָן ייִדן זײַנען אין יענער תּקופֿה עולה געװען קײן ישׂראל. יאָ, אָבער ניט אַלע זײַנען אַזױ הױך געזעסן און אַזױ נידעריק געפֿאַלן… װאָס האָב איך דערגרײכט פֿאַר די פּאָר צענדליק יאָרן שװערער האָרעװאַניע? אַ טעלער װאַסערדיקע זופּ אין אַ גאָרקיך פֿאַר די נעבעכדיקע לומפּן?… ביסט אַלײן שולדיק, װײַל די װעלט איז ניט קײן טעאַטער און דאָס לעבן איז ניט קײן שפּיל, און אַ קלוגער מענטש שפּילט זיך ניט מיטן לעבן…