ווי לאַנג קענען די חרדים בלײַבן איזאָלירט?

How Long Can Haredim Preserve Their Isolation?

Getty Images

פֿון גענאַדי עסטרײַך

Published December 02, 2014, issue of December 19, 2014.

לעצטנס האָב איך געשריבן וועגן „פֿאַרגעסענע ווערטער‟, קודם־כּל, וועגן דעם סופֿיקס ־עוואַטע. אויף שער „פֿאָרווערטס‟־וועבזײַט, אונטער דעם דאָזיקן אַרטיקל, האָט זיך באַוויזן אַזאַ פּירוש (איך בײַט נאָר אַ ביסל דעם אויסלייג):

„קודם־כּל, מע נוצט יאַ הײַנט בײַ חסידים דאָס וואָרט תּמעוואַטע, אַ פּשוטער ׳גוגל׳־זוך וואָלט דיר דאָס געזאָגט. און נאָך דעם כּל, דו שרײַבסט אַז דו שטודירסט נישט די הײַנטיקע חרדישע ייִדיש. פֿאַר וואָס נישט? אויב זיי זענען די הײַנטיקע ייִדיש־רעדער, דאַן וואָס איז דער עקשנות זיך צו איזאָלירן פֿון די רעדער פֿונעם ייִדיש? ווײַל זיי זײַנען נישט אַזוי קלוג ווי דיר?‟

ווי געפֿעלט אײַך, אַז איך איזאָליר זיך? גלײַך ווי די חרדישע געזעלשאַפֿט האַלט ברייט אָפֿן די טויערן פֿאַר פֿרעמדע לײַט? גלײַך ווי ניט זיי טוען אַלץ, כּדי זיך וואָס ווײַטער און שטאַרקער אָפּגרענעצן פֿון דער אַרומיקער וועלט.

דער מחבר פֿונעם בריוו איז גערעכט אַוודאי, אַז מע דאַרף די חסידישע שפּראַך פֿאָרשן. אַפֿילו די עטלעכע שורות זײַנע זײַנען שוין אינטערעסאַנט פֿאַר אַ שפּראַכקענער. אַ שטייגער, מיט דעם וואָס דאָס וואָרט “ייִדיש” קען זײַן סײַ לשון־נקבֿה (“די הײַנטיקע חרדישע ייִדיש”), סײַ — אַ רגע שפּעטער — לשון־זכר אָדער דער דריטער מין (“די רעדער פֿונעם ייִדיש”); און מיט דעם, וואָס דער ר’ ייִד פֿילט ניט קיין פּראָבלעם מיט “דוצן” מיך, כאָטש מיר זײַנען, דאַכט זיך, אַפֿילו ניט באַקאַנט. איך שרײַב „דאַכט זיך‟, ווײַל דער פּירוש טראָגט ניט דעם נאָמען פֿונעם מחבר, און דערפֿאַר זעט עס אויס ווי אַ מסירה צי אַ פֿײַג אין קעשענע.

עס זײַנען דאָ עטלעכע סיבות, פֿאַר וואָס איך האָב זיך „פֿאַרעקשנט‟ און פֿאָרש ניט דעם חרדישן ייִדיש. קודם־כּל, פֿאָרש איך בכלל ניט — און האָב ניט קיין פּלענער צו פֿאָרשן — די שפּראַך, איך באַשעפֿטיק זיך מיט דעם, וואָס מע רופֿט אינטעלעקטועלע געשיכטע. דערצו האַלט איך זיך ניט פֿאַר אַ גענוג קוואַליפֿיצירטן געלערנטן צו פֿירן אַזאַ פֿאָרשונג, ווײַל איך בין וועלטלעך ניט בלויז אין מײַן פּריוואַטן לעבן, נאָר אויך אין דעם, וואָס איך קען ווי אַ פֿאָרשער. כּדי זיך ערנסט צו פֿאַרנעמען מיטן חרדישן ייִדיש, דאַרף מען זײַן אַ מומחה אין דער חרדישער ייִדישקייט. און איך בין אין די דאָזיקע זאַכן זייער עם־הארציש.