75 יאָר זינט דער „פֿאַרגעסענער‟ מלחמה

75 Years Since the “Forgotten” War


פֿון גענאַדי עסטרײַך

Published December 05, 2014, issue of January 02, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

דער פֿינישער צד האָט אויך פֿאַרלוירן 25 טויזנט מענטשן — זייער אַ גרויסע צאָל פֿאַר אַזאַ קליין לאַנד. און אַ היפּש ביסל טעריטאָריע האָט פֿינלאַנד געמוזט אָפּגעבן דעם סאָוועטישן אַגרעסאָר. אָבער דאָס לאַנד איז פֿון דעסטוועגן פֿאַרבליבן אומאָפּהענגיק, ס’איז ניט אָקופּירט געוואָרן ווי די דרײַ באַלטישע שכנים — ליטע, לעטלאַנד און עסטלאַנד, וועלכע זײַנען, ווי פֿינלאַנד, ביז 1917 געווען טיילן פֿון דער רוסישער אימפּעריע. פֿינלאַנד איז געווען אונטער דער ממשלה פֿון רוסלאַנד זינט 1809.

אויף דער זײַט פֿון פֿינלאַנד, וואָס האָט געהאַט אַ סך ווייניקער זעלנער און געווער, האָבן זיך אין 1939־1940 געשלאָגן טויזנטער אויסלענדישע פֿרײַוויליקע, צווישן זיי אויך ייִדן. שוין אָפּגעשמועסט פֿון די פֿינישע ייִדן, וועלכע האָבן צוזאַמען מיט אַנדערע בירגער געדינט אין דער אַרמיי. ס’איז דאָך באַוווּסט, אַז אַפֿילו שפּעטער, ווען פֿינלאַנד האָט געפֿירט די מלחמה אויף איין זײַט מיט דײַטשלאַנד, זײַנען אין דער פֿינישער אַרמיי געווען עטלעכע הונדערט ייִדישע בירגער.

אין דער צווייטער העלפֿט פֿון דעם 20סטן יאָרהונדערט זײַנען די באַציִונגען צווישן פֿינלאַנד און דעם סאָוועטן־פֿאַרבאַנד געווען פֿרײַנדלעכע. מע האָט זיך געסטאַרעט ניט צו רעדן וועגן די אַלטע חשבונות. די פֿינישע אינדוסטריע האָט געפֿונען אַ גוטן מאַרק בײַ דעם סאָוועטישן שכן. פֿינלאַנד האָט זיך געהאַלטן בײַם סטאַטוס פֿון נייטראַליטעט, און איז ניט אַרײַן אין דעם צפֿון־אַטלאַנטישן מיליטערישן בלאָק „נאַטאָ‟. אַפֿילו אין דער אייראָפּעיִשער פֿאַראייניקונג איז פֿינלאַנד אַרײַנגעטראָטן נאָר אין יאָר 1995, און אין פֿיר יאָר אַרום האָט זיך אָפּגעזאָגט פֿון דער אייגענער וואַלוטע און איז אַריבער אויף יוראָ. בינו־לבינו, האָבן זיך אָפּגעהיט גוטע באַציִונגען מיט רוסלאַנד, דעם הויפּט־יורש פֿונעם סאָוועטן־פֿאַרבאַנד.

דער פּאָליטישער קלימאַט האָט זיך לעצטנס שטאַרק געביטן. פֿינלאַנד קוקט מיט מורא אויף די געשעענישן אין אוקראַיִנע, אויף דעם ווי רוסלאַנד פֿאַרכאַפּט די טעריטאָריעס, וועלכע האָבן „היסטאָריש‟ געהערט דער רוסישער אימפּעריע. דער פֿאַרכאַפּערישער אַפּעטיט פֿון וולאַדימיר פּוטין און זײַנע חסידים לאָזט ניט צו שלאָפֿן רויִק אויך אין אַנדערע געוועזענע געגנטן פֿון דער אימפּעריע. אין פֿינלאַנד האָט מען גענומען רעדן וועגן דער נייטיקייט אַרײַנצוטרעטן אין „נאַטאָ‟. וועגן דעם רעדט מען אויך אין שוועדן, וואָס איז ניט געווען קיין רוסישע קאָלאָניע, אָבער פֿילט זיך ניט רויִק צוליב דער געאָגראַפֿישער נאָענטקייט צום אַגרעסיוון שכן. מאָסקווע, וווּ די אַנטי־מערבֿדיקע פּאַראַנאָיע איז איצט זייער שטאַרק, האָט פֿון איר זײַט שוין אַ זאָג געטאָן, אַז דאָס אַרײַנטרעטן פֿון פֿינלאַנד און שוועדן אין „נאַטאָ‟ קען פֿירן צו אַ דריטער וועלט־מלחמה. אָט אין אַזאַ פּאָליטישער טעמפּעראַטור מערקט מען אָפּ די 75 יאָר זינט דער סאָוועטיש־פֿינישער מלחמה.