איז הינדויִזם אַן „אַבֿרהמישע‟ רעליגיע?

Is Hinduism an Abrahamic Religion?

אַ פּאָרטרעט פֿון מנשה בן ישׂראל (צייכענונג פֿון רעמבראַנדט) און אַ הינדו־טעמפּל און קעראַלע, דרום־אינדיע, באַצירט מיט מגן־דודס
אַ פּאָרטרעט פֿון מנשה בן ישׂראל (צייכענונג פֿון רעמבראַנדט) און אַ הינדו־טעמפּל און קעראַלע, דרום־אינדיע, באַצירט מיט מגן־דודס

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published December 07, 2014, issue of January 02, 2015.

נישט לאַנג צוריק, האָב איך בעת אַ שמועס מיט אַ פֿרומען חבֿר אין אַ שיל באַמערקט, אַז אַבֿרהם אָבֿינוס עלטסטער זון, ישמעאל, איז געווען דער ערשטער בעל־תּשובֿה. שׂרה האָט אים פֿאַרטריבן ווי אַן „אָפּגעפֿאָרענעם‟, אָבער סוף־ימיו איז ער געוואָרן ווידער אַן עכטער צדיק, ווי עס שטייט געשריבן אין די קלאַסישע פּירושים. עס באַקומט זיך, אַז ישמעאל, וואָס אַ ריי באַקאַנטע ספֿרים האַלטן אים פֿאַר אַ ייִד, איז געווען אַ מין פּראָטאָטיפּ פֿאַר אַלע קומענדיקע בעל-תּשובֿות.

אין דער הײַנטיקער פּרשה, „וישלח‟, לייענען מיר ווײַטער וועגן דעם מחלוקת צווישן יעקבֿ און עשׂו. ווי ס׳איז באַקאַנט, ווערט די דאָזיקע מעשׂה אָפּגעטײַטש אין ייִדישקייט ווי אַ רמז אויף די באַציִונגען צווישן ייִדן און קריסטן. עשׂו אָדער אדום ווערט אַסאָציִיִרט מיט דער קריסטלעכער רעליגיע און מיט דער רוימישער אימפּעריע, ווי אויך מיט דער מערבֿדיקער ציוויליזאַציע בכלל, וואָס ווערט באַטראַכט ווי אַ המשך פֿון רוים. ס׳איז מערקווירדיק, אַז דווקא רוים און די מערבֿדיקע וועלט ווערט אַסאָציִיִרט אין דער ייִדישער טראַדיציע מיטן אימפּעריאַליזם און גוואַלד.

אַזוי צי אַזוי, אויב ישמעאל ווערט אַסאָציִיִרט מיט דער איסלאַמישער ציוויליזאַציע, און עשׂו — מיט די קריסטן, וווּהין זאָל מען אַרײַנפּאַסן אַבֿרהמס שפּעטערדיקע זין פֿון זײַן פֿרוי קטורה, מיט וועלכער ער האָט חתונה געהאַט נאָך שׂרהס פּטירה?

רש״י ברענגט דעם מדרש, לויט וועלכן הגר, ישמעאלס מאַמע, איז די זעלביקע פֿרוי, ווי קטורה; צוליב איר צידקות האָט זי באַקומען אַ נײַעם נאָמען, פֿאַרבונדן מיטן וואָרט „קטורת‟. די תּורה זאָגט, אַז אַבֿרהם האָט אַוועקגעשיקט זײַנע שפּעטערדיקע זין מיט מתּנות אין אַ „מיזרחדיק לאַנד‟. דער מדרש דערקלערט, אַז ער האָט זיי איבערגעגעבן געוויסע מיסטישע חכמות. עס שילדערט זיך אַ געשטאַלט פֿון אַ קולטור, וואָס האָט זיך אַנטוויקלט נאָך ווײַטער אויף מיזרח פֿון די אַראַבישע „בני־ישמעאל‟.

דאָס 17סטע יאָרהונדערט איז געווען אַ תּקופֿה פֿון גרויסע געאָגראַפֿישע אַנטדעקונגען. אויף זייער וועג, זענען די אייראָפּעיִשע קאָלאָניזאַטאָרן באַגאַנגען שרעקלעכע פֿאַרברעכנס, וואָס שטימען טאַקע מיט דער דערמאָנטער אַלטער אַסאָציאַציע פֿון דער קריסטלעכער ציוויליזאַציע מיט רציחה. צו זייער חידוש, האָבן די אייראָפּעער אויך אויסגעפֿונען, אַז אין די ווײַטע לענדער וווינען נישט „ווילדע באַרבאַרן‟, נאָר די שאַפֿער פֿון גאָר אַנטוויקלטע ציוויליזאַציעס.

אינעם יאָר 1947, נאָך אַ לאַנג־יאָריקן אויפֿשטאַנד, האָט אינדיע דערקלערט איר אומאָפּהענגיקייט פֿון דער בריטישער אימפּעריע. ערשט שפּעטער, דעם 1טן נאָוועמבער 1954, האָבן די פֿראַנצויזישע אימפּעריאַליסטישע קאָנקורענטן זיך אַרויסגעצויגן פֿונעם שטח אַרום דער שטאָט פּודוטשערי, וווּ מע האָט הײַיאָר אָפּגעמערקט דעם 60סטן נאַציאָנאַלן באַפֿרײַונג־טאָג.