ניו־סקווער: מײַן פּערזענלעכע נסיעה

My Spiritual Voyage Through New Square

CLAUDIO PAPAPIETRO

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published December 14, 2014, issue of January 02, 2015.

ווען עמעצער וויל אויסגעפֿינען עפּעס וועגן די סקווערער חסידים אויף דער אינטערנעץ, קומט אַרויס אַ גאַנצע כוואַליע צווייפֿלהאַפֿטיקע און ממש עקלדיקע מעשׂיות. די דאָזיקע גרופּע פֿרומע ייִדן ווערט געשילדערט אין דער מאַסן־מעדיע ווי אַ באַנדע סעקסועלע באַלעסטיקער, מאַפֿיאָזאָ־שווינדלער, רוצחים און גיי ווייס וואָס נאָך.

דעם 3טן דעצעמבער, האָט דער Forward פֿאַרעפֿנטלעכט אַן אַרטיקל פֿון פֿרימעט גאָלדבערגער, וווּ עס ווערט דערציילט וועגן געוויסע אומאָנגענעמע סודות פֿונעם חסידישן שטעטל ניו־סקווער, וואָס געפֿינט זיך לעבן מאָנסי, אויף צפֿון פֿון ניו־יאָרק. כּלומרשט, גלייבן די אָרטיקע תּושבֿים, אַז זייער רבי איז אַ הייליקער צדיק, הגם ער אַליין פֿירט זיך אויף ווי אַ געפֿערלעכער צבֿיעותדיקער דיקטאַטאָר. ניו־סקווער איז טאַקע אַ סתּירותדיק אָרט, וואָס רופֿט בײַ מיר אַרויס אַ געמיש פֿון גוטע און שלעכטע פּערזענלעכע אַסאָציאַציעס. לויט מײַן דערפֿאַרונג, קלינגט אָבער גאָלדבערגערס אַרטיקל צו נעגאַטיוו.

איך האָב נאָך קיינמאָל נישט געטראָפֿן אַ סקווערער חסיד, וואָס גלייבט טאַקע ערנסט אינעם רבינס צידקות, הגם איך קען די דאָזיקע גרופּע שוין כּמעט 20 יאָר. אַ טייל האַלטן, אַז ער איז אַ געראָטענער מנהיג, אָבער אַן עכטער „בעל־שמסטער‟ בעל־מופֿת — קיינמאָל נישט. אַ צאָל מײַנע סקווערער באַקאַנטע זענען דווקא סימפּאַטישע און רעאַליסטישע מענטשן. צום רבין באַציִען זיי זיך, בפֿרט אין די לעצטע יאָרן, מיט אַ גרויסן ספֿק. דאָס שטעטל קריטיקירן זיי אויך גאַנץ שאַרף — לכל־הפּחות, אין אַ שמועס מיט זייערע חבֿרים.

צום ערשטן מאָל האָב איך זיך באַקענט מיט די רוסישע סקווערער בעל־תּשובֿות און די אַמעריקאַנער חסידים אין פּעטערבורג, מאָסקווע און אוקראַיִנע. מער ווי אַ האַלב יאָר האָב איך געוווינט אין באַרדיטשעוו, וווּ מיט דער אָרטיקער שיל האָט אָנגעפֿירט אַן עכטער אַמעריקאַנער חסיד פֿון ניו־סקווער, הרבֿ שלמה־יום־טובֿ ברײַער. אין 1996־1997, ווען איך בין דאָרטן געווען, האָט ער שוין צעשיקט אין אַנדערע לענדער די תּלמידים פֿון זײַן ישיבֿה, וועלכע האָבן זיך אויסגעלערנט צו רעדן פֿליסיק ייִדיש. הגם דער רבֿ און די רביצין האָבן זיך אַליין אויסגעלערנט רוסיש, האָבן זיי געשאַפֿן אַן אָרט, וווּ די אָרטיקע ייִדן האָבן געקאָנט זיך אײַנטונקען אינגאַנצן אין אַ ייִדיש־רעדנדיקע סבֿיבֿה.

ברײַערס ישיבֿה איז געווען אַן אוניקאַל מוסד אויפֿן שטח פֿונעם געוועזענעם ראַטן־פֿאַרבאַנד, וווּ ייִדיש איז געווען אַ נייטיקער און אינטענסיווער עלעמענט פֿונעם טאָג־טעגלעכן לעבן. אַן אַנדער שליח פֿונעם סקווערער רבין, הרבֿ לייבל סורקיס, האָט דעמאָלט אָנגעפֿירט מיט אַן אַנדער צווײַג פֿון די רוסישע סקווערער אין וויניצע, נישט ווײַט פֿון באַרדיטשעוו. דאָרטן האָט מען אָבער געדערט אויף רוסיש.

דער מאָסקווער ליובאַוויטשער זשורנאַל „לחיים‟ האָט אין די 1990ער יאָרן געהאַט אַ ייִדישן אָפּטייל, אָנגעשריבן אויף אַ גוטער ליטעראַרישער שפּראַך. דער רעדאַקטאָר, חיים מוכער, האָט זיך אַליין אויסגעלערנט ייִדיש בעת זײַן מיליטער־דינסט אין ביראָבידזשאַן. אין דער דאָרטיקער אַרמיי־ביבליאָטעק זענען געלעגן אַ סך ייִדישע ביכער. מוכער האָט זיך דעמאָלט, און במשך פֿון אַ לאַנגער צײַט שפּעטער, געהאַלטן פֿאַר אַ סקווערער חסיד. איצט איז ער נענטער צו ליובאַוויטש.