נײַעס פֿון וואַרשע

News From Warsaw

פֿון קאָבי ווײַצנער

Published December 16, 2014, issue of January 02, 2015.

שחיטה־פּסק האָט ווערט אַפֿילו פֿאַר ניט־פֿרומע ייִדן

אַ סך צײַטונגען, און אונדזער „פֿאָרווערטס‟ בתוכם, האָבן שוין איבערגעגעבן, אַז נאָך דעם וואָס דער פּוילישער פּאַרלאַמענט האָט באַשלאָסן צו פֿאַרווערן די כּשרה שחיטה אין לאַנד האָט דאָס פּוילישע קאָנסטיטוציאָנעלע געריכט יאָ מתיר געווען די ייִדישע שחיטה אין פּוילן. דאָס געריכט האַלט, אַז דער באַשלוס פֿון פּאַרלאַמענט איז געווען אומלעגאַל ווײַל ער שאַדט די רעכט פון דער ייִדישער מינדערהײט. פֿרײַהייט פֿון רעליגיע איז חשובֿער ווי די רעכט פֿון חיות, האָט דאָס געריכט דערקלערט.

דעם אמת געזאָגט, איז די צאָל ייִדן אין פּוילן, וועלכע היטן כּשרות, גאָר אַ קליינע. כּמעט אַלע הײַנטיקע פּוילישע ייִדן מאַכן אַפֿילו נישט קיין ברית זייערע קינדער.

הייסט עס, פֿאַר דער פּוילישער ייִדישער סבֿיבֿה האָט דער באַשלוס פֿונעם פּוילישן פּאַרלאַמענט נישט קיין גרויסן פּראַקטישן באַטײַט. דער ענין איז מער אַ סימבאָלישער. ייִדן וואָלטן מסתּמא זיך געפֿילט נאָך מער פֿאַרפֿרעמדט, וויסנדיק, אַז פּוילן באַנעמט זיך נישט יושרדיק לגבי דער ייִדישער רעליגיע — אַפֿילו ווען זיי אַליין זענען נישט רעליגיעז.

פֿאַר וועמען האָט דער באַשלוס יאָ אַ פּראַקטישן באַטײַט? פֿאַר די פּוילישער פּויערים. זינט דעם רוסישן באָיקאָט אויף כּל־המינים פּראָדוקטן, פֿון עפּל ביז פֿלייש, זענען אַ סך פּוילישע פּויערים אויף געהאַקטע צרות. זיי האָבן פֿאַרלוירן זייער אַ גרויסן מאַרק.

דער עקספּאָרט פֿון כּשרן פֿלייש איז געווען ביז איצט אַ געשעפֿט פון 100 מיליאָן זלאָטעס יערלעך. אַ דאַנק דעם פּסק פֿונעם געריכט, קענען די פּויערים וואָס האָבן געצויגן חיונה פֿונעם כּשרן פֿלייש־ביזנעס אָטעמען אַ ביסל פֿרײַער.

אגבֿ, וואָס אינטערעסירט יאָ די פּוילישע ייִדן? וואָס פֿעלט זיי באמת? אַ מושבֿ־זקנים, למשל. אין גאַנץ פּוילן איז נישטאָ קיין איין איינציקן ייִדישן מושבֿ־זקנים — אַן אָרט וווּ אַלטע ייִדן קענען זיך פֿילן אין דער היים.

נאָך אַ זאַך, וואָס וואָלט געהאָלפֿן בויען די הײַנטיקע קליינע ייִדישע קהילה אין פּוילן וואָלט געווען א ייִדישע גימנאַזיע. און נאָך און נאָך.

דערלויבט מיר צוצוגעבן אַ פּערזענלעכע באַמערקונג. צי ס׳איז טרייף אָדער כּשר, טו איך ווי אונדזער גרויסער יצחק באַשעוויס זינגער: איך עס נישט קיין פֿלייש.

וואַרשטאַט לערנט פּוילישע קינדער וועגן חנוכּה

דער שיינער נײַער ייִדישער מוזיי אין וואַרשע פֿאַרבעט תּלמידים פֿון די פּוילישע שולן, זיי זאָלן קומען אויף אַ חנוכּה־וואַרשטאַט אין מוזיי.

אַ גרופּע קינדער פֿון דער שקאָלע 166, וואָס האָט אַ ייִדישן אָפּטייל, האָט טאַקע באַזוכט דעם מוזיי לכּבֿוד דעם יום-טוב, און די קינדער האָבן געהערט וואָס איז אַזוינס חנוכּה, ווי שפּילט מען מיט דריידלעך, וואָס איז אַזוינס חנוכּה-געלט, וכדומה.

בריטישער פּרעמיער באַזוכט אוישוויץ־מוזיי

דער בריטישער פּרעמיער, דייוויד קאַמעראָן, איז געווען דעם 10טן דעצעמבער דער גאַסט פֿונעם אוישוויץ־מוזיי.

„איך האָב געוואָלט זען מיט די אייגענע אויגן דאָס אָרט פֿונעם גרעסטן פֿאַרברעכן אין דער מענטשלעכער געשיכטע. קיין ווערטער קענען נישט באַשרײַבן די טראַגעדיע פֿון אוישוויץ,‟ האָט קאַמעראָן געשריבן אינעם גאַסטבוך פֿונעם מוזיי.

אין יאָר 2013 האָבן כּמעט צוויי הונדערט טויזנט בריטישע באַזוכט דעם מוזיי. ענגלאַנד האָט צוגעזאָגט 2.1 מיליאָן פֿונט דעם מוזיי, וווּ אַ סך בנינים זענען זייער געשעדיקט געוואָרן מיט דער צײַט, צוליב שניי, ווינט און רעגן.

ווייניק מענטשן ווייסן, אַז דייוויד קאַמעראָן שטאַמט פֿון אַ באַקאַנטן ייִד, וועלכער האָט געשפּילט אַ גרויסע ראָלע אין דער ייִדישער ליטעראַטור. דער ייִד איז אליהו בחור, דער מחבר פֿון „בבֿא-בוך‟.

די ידיעות פֿון וואַרשע ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.