דער „אַלף־בית‟ און דער „פֿאָרווערטס‟

The Alef-Beyz and the Forward


פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published January 30, 2015, issue of February 23, 2015.

איך האָב אײַך פֿאַרגעסן צו דערציילן וועגן מײַן גוטער חבֿרטע חנהן, אַ מחברטע פֿון אַ טוץ ביכער אויף ענגליש, און וועגן אירע איבערלעבונגען אין דער לאָדזשער געטאָ און אין אוישוויץ. זי איז מיט איבער אַ צען יאָר גערוקט פֿון מיר. זי איז זייער אַ פֿרומע ייִדענע, טראָגט אַ שייטל, געהערט צו די גערער חסידים, האַלט אַ „סטריקטלי‟ כּשר הויז, גייט אין שיל, היט אָפּ שבת, רעדט אַ לאָדזשער ייִדיש — ווי פֿרומער קען מען שוין זײַן?

מיר ביידע האָבן זיך באַקענט אין קאַלעדזש ווען איך האָב זיך צוגעזעצט אויף אַ באַנק מיטאָג־צײַט, און געהערט ווי צוויי מענטשן רעדן ייִדיש, זי מיט איר ערשטן מאַן וועלכער איז נפֿטר געוואָרן מיט אַ העפֿטיקער צײַט צוריק. געהערט אַ ייִדיש וואָרט בין איך באַלד צוגעפֿלאָסן צו ביידע, געוואָלט וויסן ווער זיי זײַנען, ווו זיי וווינען, ממש אַלע פּרטים.

האָט מען מיך באַלד פֿאַרבעטן צו זיך אַהיים. מיר האָבן געוווינט אַ פּאָר גאַסן אָפּגערוקט איינע פֿון דער צווייטער. איך קום אַרײַן און דער מאַן, אבֿיגדור, פּאָרעט זיך אין קיך. פֿרעגט ער מיך:

„האָסט אַמאָל געהערט פֿון ׳געטאָפֿל׳ קלויסקעס? (קאַרטאָפֿל קלויסקעס)?‟

„צי איך האָב געהערט, אַ שאלה אויף אַ מעשׂה, די מאַמע מײַנע שטאַמט פֿון לאָדזש און פֿון צײַט צו צײַט פֿלעגט זי אויך מאַכן ׳געטאָפֿל׳ קלויסקעס מיט יויך.‟

בין איך דאָך דאָ גוט אַרײַנגעפֿאַלן, האָב איך געטראַכט, איך הער לאָדזש, „געטאָפֿל‟ קלויסקעס, פֿיל איך זיך ווי אין דער היים.

יאָרן זײַנען אַוועק, חנה האָט אָנגעוווירן איר אבֿיגדורן און איין זון, אַ דאָקטער, וועלכן זי האָט געבוירן שוין דאָ אין אַמעריקע, ביידע זין ־ דאָקטוירים, פֿרום ווי טאַטע־מאַמע, און הייבן נישט אָן צו וויסן פֿון קיין „געטאָפֿל‟ קלויסקעס.

זינט דעמאָלט האָט חנה גענומען אַ צווייטן מאַן, אַ תּלמיד־חכם, אויך אַ גערער חסיד, אויך אַדורך דאָס גיהנום בײַ היטלערן, אָנגעשפּאַרט אַזש קיין אוישוויץ און אַרויס נאָך פֿרימער.