ידיעות פֿון וואַרשע

News From Warsaw

אַרטור האָפֿמאַן
אַרטור האָפֿמאַן

פֿון קאָבי ווײַצנער

Published February 03, 2015, issue of February 23, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

אינעם אינטערוויו דערמאָנט האָפֿמאַן אַ טענה, וואָס מען הערט אין פּוילן אָפֿט מצד די אַנטיסעמיטן, דהײַנו, אַז אַ סך ייִדן האָבן געאַרבעט פֿאַר דער סטאַליניסטישער געהיים־דינסט. מען פֿאַרגעסט אָבער, אַז „די ייִדן זענען געווען אויך די קרבנות פֿון סטאַליניזם‟ — דערמאָנט אַרטור האָפֿמאַן. אַ סך פּויליש־ייִדישע אָפֿיצירן זענען דערמאָרדעט געוואָרן אין קאַטין.

צוויי גרינבערגס אויפֿן פֿעלד פֿון פּוילישער קולטור

הענריק גרינבערג איז אַ פּוילישער-ייִדישער שרײַבער, געבוירן 1936 אין וואַרשע. גרינבערג און זײַן מאַמע זענען די איינציקע ניצול־געבליבענע פֿון זייער משפּחה. נאָך דער מלחמה האָט ער געשפּילט אינעם וואַרשעווער ייִדישן טעאַטער. בשעת אַ גאַסטראָל אין אַמעריקע אין יאָר 1967, האָט ער באַשלאָסן זיך צוריק נישט אומקערן.

הענריק גרינבערג איז הײַנט איינער פֿון די באַקאַנטסטע פּוילישע שרײַבער אויף דער וועלט. אַ דאָקומענטאַר-פֿילם וועגן זײַן טאַטן האָט געמאַכט אַ געוואַלדיקן רושם אין פּוילן. אינעם פֿילם זוכט גרינבערג דאָס געביין פֿון זײַן טאַטן. די קאַמערע ווײַזט, ווי ער געפֿינט טאַקע די ביינער. דער מת האַלט נאָך אַלץ אין דער האַנט אַ פֿלאַש מילך. דער טאַטע איז געקומען צו אַ פּויער נעמען מילך פֿון זײַן קו, וואָס יענער האַלט. עס האָט זיך אַרויסגעוויזן, אַז דער פּויער האָט דערהרגעט דעם טאַטן, כּדי צונעמען בײַ אים די קו.

ווי מיר האָבן באַריכטעט, איז אין פּוילן לעצטנס אַרויס אַ בוך פֿון אַן אַנדער גרינבערג, מאַרטשין גרינבערג (נישט קיין קרובֿ), אונטערן טיטל „איך באַשולדיק אוישוויץ‟. דאָס בוך איז אַ זאַמלונג פֿון אינטערוויוען מיט זין און טעכטער פֿון די ניצול-געבליבענע.

הענריק גרינבערג האָט טענות צו מאַרטשין גרינבערג, וואָס שייך די ייִדישע אויסדרוקן אינעם בוך.

מיר האָבן דערמאָנט ענלעכע פּראָבלעמען אין אַ סך ביכער און פֿילמען וועגן דעם חורבן. די שרײַבער און סצענאַריסטן ווילן שאַפֿן אַן אויטענטישע אַטמאָספֿער און זייערע העלדן נוצן ייִדישע ווערטער און אויסדרוקן. די צרה איז, אַז דאָס ייִדיש קומט אַרויס אַ ביסל טערקיש. אָבער ס‘רובֿ מחברים אַרט עס נישט. זיי האַלטן, אַז במילא פֿאַרשטייט כּמעט קיינער נישט קיין ייִדיש, און זיי אַרבעטן זיך נישט איבער, אַז די שפּראַך זאָל זײַן אויטענטיש. זיי קאָנסולטירן זיך נישט בײַ עקספּערטן אָדער, זאָל גאָט מיך נישט שטראָפֿן פֿאַר די רייד, ווענדן זיך צו די כּלומרשט ייִדיש-עקספּערטן, וואָס ווייסן אַ קרענק.