קאָנפֿערענץ פֿון ייִדיש־קולטור 1938—1948

Conference on Yiddish Culture 1938-1948

פֿון גענאַדי עסטרײַך

Published April 28, 2015, issue of May 15, 2015.

אַ געראָטענע קאָנפֿערענץ האָט צונויפֿגעקליבן און דורכגעפֿירט אַנאַ שטערנשיז, וואָס איז די פּראָפֿעסאָרין פֿון ייִדיש־לימודים אין אוניווערסיטעט פֿון טאָראָנטאָ. הגם דאָס וואָרט „חורבן‟ איז ניט געווען דערמאָנט אין דעם טיטל פֿון דער אַקאַדעמישער צונויפֿקומעניש, האָבן די יאָרן, וועלכע זײַנען יאָ געווען אָנגעוויזן, גערעדט פֿאַר זיך אַליין: 1938—1948; דעריבער זײַנען אַלע רעפֿעראַטן געווען אַזוי אָדער אַנדערש פֿאַרבונדן מיט דער צווייטער וועלט־מלחמה. וועגן דעם איז געווען אויך די קאָנצערט־לעקציע, וואָס האָט פֿאַקטיש געעפֿנט די קאָנפֿערענץ.

ד״ר אַנאַ שטערנשיז
Noam Ziona
ד״ר אַנאַ שטערנשיז

אַנאַ שטערנשיז און דער באַקאַנטער זינגער פּסוי קאָראָלענקאָ האָבן באַקענט דעם עולם מיט אַן אַרכיוואַלן אוצר. עס לאָזט זיך אויס, אַז אין קיִעוו האָט זיך אָפּגעהיט דער כּתבֿ־יד פֿון אַ באַנד, וואָס האָט געדאַרפֿט אַרויסגיין אין יאָר 1949. דאָס איז געווען אַ זאַמלבוך פֿון ייִדישע לידער, אָנגעשריבן בעת דער מלחמה דורך ניט־פּראָפֿעסיאָנעלע מחברים. מיט אַנדערע ווערטער — אַ מין פֿאָלקלאָר. צוליב די סטאַליניסטישע רעפּרעסיעס האָט זיך דעמאָלט ניט אײַנגעגעבן צו דערפֿירן ביזן סוף דעם דאָזיקן פּראָיעקט. איצט, מיט 65 יאָר שפּעטער, זײַנען אָט די לידער, אין גאַנצן פֿאַרגעסענע, גלײַך ווי אויפֿגעלעבט געוואָרן פֿונעם אַרכיוואַלן שטויב.

בכלל, איז אַרויסגעזאָגט געוואָרן דער געדאַנק, אַז אין דעם געביט פֿון חורבן־שטודיעס איז ווייניק דערווײַל אויפֿגעטאָן געוואָרן דורך די אַקאַדעמיקער, וואָס באַשעפֿטיקן זיך מיט ייִדיש. קיין חידוש ניט, אַז די טעמעס פֿון די רעפֿעראַטן זײַנען אַלע, איינס צו איינס, געווען פֿרישע, ניט קיין אויסגעדראָשענע. ווער האָט פֿריִער געפֿאָרשט, אַ שטייגער, מרדכי צאַנין צי מרדכי שטריגלער? איך דערמאָן, קודם־כּל, די נעמען פֿון אָט די צוויי שרײַבער ניט נאָר ווײַל יעדערער פֿון זיי האָט איבערגעלאָזט אַ ממשותדיקן שפּור אין ליטעראַטור און זשורנאַליזם; זייער בײַטראָג איז גרויס אויך אין דער געשיכטע פֿון „פֿאָרווערטס‟.

צאַנין, אַ צענטראַלע פֿיגור אין דער ישׂראלדיקער וועלט פֿון ייִדיש, איז לאַנגע יאָרן געווען אַ קאָרעספּאָנדענט פֿון אונדזער צײַטונג, בעת שטריגלערס ראָליע איז באַזונדערס גרויס — אין משך פֿון עלף יאָר, 1987—1998, איז ער געווען דער הויפּט־רעדאַקטאָר. דזשעק קוגעלמאַס, פֿון פֿלאָרידע־אוניווערסיטעט, האָט אַנאַליזירט צאַנינס רײַזע־נאָטיצן פֿון דער מלחמה־צײַט; קודם־כּל, זײַן בוך „גרענעצן ביז צום הימל‟. מרים טרין, וואָס אַרבעט איצט אין דזשאָנס האָפּקינס־אוניווערסיטעט, האָט פֿאָרגעלייגט איר אַנאַליז פֿון דער קאָרעספּאָנדענץ, וועלכע שטריגלער און ה. לייוויק האָבן געפֿירט אין די יאָרן 1945—1952.