ידיעות פֿון וואַרשע

News From Warsaw

פֿון קאָבי ווײַצנער

Published May 05, 2015, issue of May 29, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

משה תּירוש, וואָס איז הײַנט 78 יאָר אַלט, איז שוין אַ פּענסיאָנירטער. אַלע זײַנע שוועסטער זענען בײַם לעבן. די גאַנצע משפּחה, דאָס הייסט, ער און זײַן משפּחה, די ברידער און די שוועסטער מיט זייערע משפּחות, זייערע קינדער און קינדס קינדער, ציילן הײַנט 56 מענטשן.

די ווילע פֿון די זשאַבינסקיס, וווּ תּירוש און צענדליקער אַנדערע ייִדן זענען געווען באַהאַלטן בשעת דער מלחמה, האָט מען ערשט רעסטאַוורירט, און אויב איר קומט קיין וואַרשע, וועט איר קענען זי זען. זי דינט פֿון הײַנט אָן ווי אַ מוזיי, וואָס דערציילט די וווּנדערלעכע געשיכטע פֿון דער פֿאַמיליע זשאַבינסקי און די ייִדן, וואָס זיי האָבן געראַטעוועט.

דער לעצטער אינטערוויו פֿון וולאַדיסלאַוו באַרטאָשעווסקי

וולאַדיסלאַוו באַרטאָשעווסקי
וולאַדיסלאַוו באַרטאָשעווסקי

וולאַדיסלאַוו באַרטאָשעווסקי איז געווען אַקטיוו ביז דער לעצטער שעה פֿון זײַן לעבן. אין אַן אינטערוויו, וואָס ער האָט געגעבן אין זײַן לעצטן טאָג, האָט דער פּוילישער חסיד־אומות־העולם געזאָגט, אַז די אַזוי גערופֿענע „זשעגאָטאַ‟, דאָס הייסט, די געהיימע אָרגאַניזאַציע וואָס האָט געראַטעוועט ייִדן בשעת דער דײַטשישער אָקופּאַציע, איז נישט געווען קיין פּוילישע און נישט קײן ייִדישע אָרגאַניזאַציע. די „זשעגאָטאַ‟ איז געווען אַ געמיינזאַמע, פּויליש-ייִדישע אָרגאַניזאַציע, האָט באַרטאָשעווסקי באַטאָנט. דערפֿאַר איז זי געוואָרן אַ סימבאָל פֿון פּויליש-ייִדישער ברודערשאַפֿט. זי האָט געהאָלפֿן נישט בלויז די ייִדן, נאָר אויך די פּאָליאַקן, וואָס די דײַטשן האָבן אַרעסטירט, ווײַל זיי האָבן געהאָלפֿן די ייִדן.

באַרטאָשעווסקי האָט דערציילט, אַז ער, למשל, האָט צוזאַמענגעאַרבעט מיט לעאָן פֿײַנער, אַ ייִד אַ בונדיסט. ביידע זענען זיי געווען מיטגלידער פֿון „זשעגאָטאַ‟. פֿײַנער האָט אויסגעזען ווי אַ טיפּישער פּאָליאַק, און באַרטאָשעווסקי האָט פֿון תּמיד אָן געהאַט אַן אַזוי־גערופֿענע „ייִדישע נאָז‟. פֿײַנער פֿלעגט זיך וויצלען, אַז באַרטאָשעווסקי, דער קריסט, שטעלט אים אין סכּנה צוליב זײַן אויסזען.

וואָס שייך די באַשולדיקונג פֿון אַ סך פּאָליאַקן, אַז נאָך דער מלחמה איז פּוילן אַרײַנגעפֿאַלן אין די הענט פֿון די ייִדישע קאָמוניסטן, האָט באַרטאָשעווסקי דערמאָנט אין אָט דעם לעצטן אינטערוויו זײַנעם, אַז אַלע דרײַ קאָמוניסטישע ריכטער, וואָס האָבן אים פֿאַרמישפּט אויף תּפֿיסה, זענען געווען קריסטן. זײַן אַדוואָקאַט איז דווקא געווען אַ ייִד, זיגמונט גראָס, דער טאַטע פֿונעם היסטאָריקער יאַן גראָס, וואָס האָט קונה־שם געווען מיט זײַן בוך וועגן דעם יעדוואַבנער פּאָגראָם.

באַרטאָשעווסקי האָט געזאָגט, אַז דאָס זענען געווען די סטאַליניסטישע צײַטן אין פּוילן. פֿון דעסטוועגן, האָט דער אַדוואָקאַט גראָס געטאָן אַלץ וואָס ער האָט געקאָנט, און ער איז טאַקע געבליבן באַפֿרײַנדט מיט דער משפּחה גראָס. די וואָס האַלטן, אַז מענטשן ווי גראָס און זײַן משפּחה זענען נישט קיין אמתע פּאָליאַקן, ווײַל זיי זענען פּוילישע ייִדן דערציילן באָבע-מעשׂיות, האָט באַרטאָשעווסקי באַטאָנט.

אַנאַ ביקאָן, די זשורנאַליסטקע פֿון דער „גאַזעטאַ וויבאָרטשאַ‟, וואָס האָט געפֿירט דעם לעצטן אינטערוויו מיט באַרטאָשעווסקי, דערמאָנט, אַז זי האָט אים באַגלייט אין יאָר 1995 אויף זײַן ערשטער רײַזע ווי דער אויסערן-מיניסטער פֿון דער נײַער פֿרײַער פּוילישער מלוכה. באַרטאָשעוסקי האָט דעמאָלט באַשלאָסן, אַז זײַן ערשטע נסיעה וועט זײַן קיין מדינת-ישׂראל.

די ידיעות פֿון וואַרשע ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.