מײַן חבֿר וולאַדימיר סלעפּאַק ז״ל

My Friend, Vladimir Slepak, In Memoriam

וולאַדימיר סלעפּאַק
וולאַדימיר סלעפּאַק

פֿון איתּן פֿינקעלשטיין

Published May 14, 2015, issue of May 29, 2015.

מעגלעך, אַז טויזנטער מענטשן האָבן געקאָנט און קענען נאָך הײַנט זאָגן, אַז וולאַדימיר סלעפּאַק איז זייער חבֿר, ווײַל ער האָט יעדן פֿון זיי געהאָלפֿן אַרויסצופֿאָרן פֿונעם סאָוועטן־פֿאַרבאַנד… כ‘געדענק, ווי איין מאָל בין איך אַרײַנגעגאַנגען צו אים אַהיים, און אויף דער שוועל זיך אָנגעטראָפֿן מיט אַ פּאָרל אַמעריקאַנער טוריסטן. זיי האָבן אים געבראַכט אַ גאַנץ פּעקל „Invitations from Israel‟. דער באַלעבאָס האָט אָנגעקוועלט: „שוין איבער פֿינף טויזנט מענטשן וועלן באַקומען אַזעלכע פֿאַרבעטונגען אַרויסצופֿאָרן קיין ישׂראל‟.

געווען איז עס אין די פֿריִיִקע 1970ער יאָרן, אַ סכּנותדיקע צײַט, ווען פֿון איין זײַט, האָט זיך אויפֿגעוועקט בײַ די „ייִדן פֿון שווײַגן‟ דער נאַציאָנאַלער באַוווּסטזײַן און ווירדע, זיך צעוואַקסן די באַוועגונג פֿון אַרויספֿאָרן קיין ישׂראל און דער קאַמף פֿאַר מענטשנרעכט; און פֿון דער צווייטער זײַט, האָט די רעגירונג פֿאַרשטאַרקט איר רעפּרעסיווע מאַשין און אַנטיסעמיטישע פּראָפּאַגאַנדע.

דער גרעסטער טייל סאָוועטישע ייִדן, כּמעט אין גאַנצן אַסימילירט, פֿלעגט אַרײַנמישן אין זייער רוסיש אַ צענדליק ייִדישע ווערטער און אויסדרוקן, ווען מע דאַרף און ווען מע דאַרף נישט. עפּעס האָבן זיי געהערט מכּוח דעם אייגענעם ייִחוס: פֿון וואַנען שטאַמט דער זיידע און וואָס איז געווען זײַן פּרנסה. סלעפּאַק האָט, דאַכט זיך, וועגן דעם אויך קיין אַנונג נישט געהאַט. דערפֿאַר האָט ער געוווּסט, אַז זײַן טאַטע איז אַ פֿאַרברענטער קאָמוניסט, אַ פּאַרטיי־פֿונקציאָנער, וואָס איז על־פּי־נס געבליבן לעבן, בעת סטאַלינס רדיפֿות.

זײַנע קינדער־יאָרן האָט וולאַדימיר פֿאַרבראַכט אין כינע; דערנאָך זיך געלערנט אין מאָסקווע, באַקומען אַ דיפּלאָם פֿון אַ ראַדיאָ־אינזשעניר, און געהאַט אַ גוטע אַרבעט. מיט איין וואָרט, אַ טיפּישער אינטעליגענט מיט אַן אָנווײַזונג אין זײַן פּאַס — „ייִד‟. שטעלט זיך די פֿראַגע: פֿאַר וואָס האָט דווקא אַזאַ הצלחהדיקער בירגער פֿון סאָוועטן־פֿאַרבאַנד אַרײַנגעגעבן די פּאַפּירן צו באַקומען די דערלויבעניש אַרויסצופֿאָרן פֿונעם לאַנד נאָך אין יאָר 1969?

כ‘מיין, די סיבה דערצו איז געווען, קודם־כּל, דאָס געפֿיל פֿון זײַן כּסדר דערנידעריקט — סײַ וואָס שייך דער פֿרײַהייט, סײַ ווי אַ ייִד. טויזנטער ייִדן האָבן מיט די באַליידנדיקע געפֿילן געלעבט און זיך שוין צוגעוווינט צו דעם. און פּלוצעם זעצט אויס די זעקס־טאָגיקע מלחמה אין מיטעלן מיזרח, און גלײַך נאָך איר — אַ ווילדע כוואַליע פֿון דער סאָוועטישער אַנטי־ציוניסטישער פּראָפּאַגאַנדע. דער ציוניסט (געמיינט דער ייִד), ווערט ווידער באַשולדיקט אין אַלע צרות פֿונעם סאָוועטישן פֿאָלק. דאָס פֿײַער פֿון שׂינאה צו זיי, לעשן די סאָוועטישע ייִדן מיט זייער קאַמף קעגן דער מאַכט. וולאַדימיר סלעפּאַק ווערט איינער פֿון די אַקטיווסטע קעמפֿער אויף דעם פֿראָנט. צי האָט ער זיך דעמאָלט אָפּגעגעבן דעם חשבון, וואָס ער וועט מוזן גובֿר זײַן אויפֿן וועגן צו ישׂראל? כ‘מיין, אַז יאָ. ער איז אָבער נישט געווען פֿון די מענטשן, וואָס וואַרטן, און קוקן אַרויס „מיט וואָס וועט זיך עס פֿאַרענדיקן?!‟

אָנגעגעבן די פּאַפּירן אויף אַרויסצופֿאָרן, האָט ער, פֿאַרשטייט זיך, באַקומען אַן אַפּזאָג. די סיבה? — „זײַן אַרבעט אין אַ געהיימער אונטערנעמונג‟. סלעפּאַק האָט נישט נאָכגעגעבן, נישט געזעסן מיט פֿאַרלייגטע הענט און נישט אַרויסגעקוקט פֿון הינטער פֿרעמדע רוקנס; זײַן נאַטור פֿון אַ קעמפֿער האָט אים געשטעלט אין די ערשטע רייען פֿון דעם „רעפֿיוזניקס‟־קאַמף. זײַן מאָסקווער דירה, אַקוראַט אַנטקעגן דעם מוניציפּאַלן בנין, איז געוואָרן אַן אומפֿאָרמעלער שטאַב פֿון דער ייִדישער באַוועגונג. פֿונעם גאַנצן לאַנד פֿלעגן קומען אַהין די „רעפֿיוזניקעס‟, ווי אויך יענע, וועלכע האָבן ערשט אָנגעהויבן זייער קאַמף צו פֿאַרלאָזן דעם סאָוועטן־פֿאַרבאַנד.