ייִדיש אױף די ברעגן פֿונעם טײַך נעװאַ

Yiddish on the Banks of the Neva


פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published May 22, 2015, issue of June 12, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

פּעטערבורג האָט אַ לאַנגע געשיכטע פֿון ייִדישער קולטורעלע טעטיקײט. דאָ האָט זיך אָנגעהױבן די ערשטע ייִדישע טאָג–צײַטונג אין רוסלאַנד „דער פֿרײַנד‟. די רוסלענדישע עפֿנטלעכע ביבליאָטעק האָט אײנע פֿון די בעסטע און פֿולסטע זאַמלונגען פֿון ייִדישע ביכער, בפֿרט פֿון די, װאָס זײַנען אַרױס אין דער רוסישער אימפּעריע און סאָװעטן־פֿאַרבאַנד. דער דאָזיקער אָפּטײל געפֿינט זיך אין אַ געבײַדע, װאָס קאָן זיך אײן טאָג פּשוט פֿאַנאַנדערפֿאַלן אױף שטיקער. אײניקע קאַרטלעך אינעם קאַטאַלאָג זײַנען אָנגעשריבן מיט דער האַנט נאָך אינעם 19טן יאָרהונדערט. אָבער עס אַרבעטן דאָרט עכטע „חסידים‟ פֿון ייִדיש. כּסדר מאַכט מען אַ נײַע אױסשטעלונג פֿון ייִדישע ביכער, װאָס װערט שפּעטער אַרױסגעשטעלט אױף דער אינטערנעץ. צװישן די לעצטע זײַנען געװען די אױסשטעלונגען פֿון זעלטענע אױסגאַבעס פֿון אײַזיק־מאיר דיק, פֿון אילוסטרירטע סאָװעטישע קינדער־ביכער, פֿון פּאָליטישער ליטעראַטור, און אַ סך אַנדערע. די פּרטימדיקע ביבליאָגראַפֿישע אינפֿאָרמאַציע מיט שער־בלעטער און אַ פֿאָרשערישן אַרײַנפֿיר קאָן מען זען אױף דער װעב־זײַט פֿון דער ביבליאָטעק //www.nlr.ru/exib

די ייִדישע שפּראַך ציט צו צו זיך אױך יונגע לײַט. איצט קאָן מען זיך אױסלערנען ייִדיש אין דעם סאַנקט–פּעטערבורגער אוניװערסיטעט און אין דעם ייִדישן קהילה־צענטער. אַרום פֿופֿצן ייִדיש־רעדנער האָבן באַזוכט מײַן רעפֿעראַט אין דעם ייִדישן קהילה־צענטער װעגן דעם באַרימטן װילנער כּלל־טוער, ד״ר יעקבֿ װיגאָדסקי. צװישן דעם עולם איז אױך געװען די ייִדישע שרײַבערין מאַשע ראָלניק, װעלכע האָט אַלײן איבערגעלעבט די װילנער געטאָ און נאַציסטישע לאַגערן, און זי האָט פֿאַרראָכטן אַ פּאָר פֿאַקטישע פֿעלערן אין מײַן לעקציע.

אין דעם 21סטן יאָרהונדערט איז פּעטערבורג אױך געװאָרן די הױפּטשטאָט פֿון די איבערזעצונגען פֿון ייִדיש אױף רוסיש. צװישן די לעצטע פּובליקאַציעס, װאָס זײַנען אַרױס אינעם מאָסקװער פֿאַרלאַג „קניזשניקי‟ („סופֿרים‟), זײַנען די װערק פֿון זלמן שניאור, יצחק באַשעװיס, י. י. זינגער, ישׂראל ראַבאָן, יוסף אָפּאַטאָשו, חיים גראַדע, דוד בערגעלסאָן און, אַװדאי, שלום־עליכם. מיט אַ פּאָר װאָכן צוריק איז אין פּעטערבורג אַרױס אַ פּרעכטיקער אַלבום מיט די װערק פֿונעם ייִדישן קינסטלער און פֿאָרשער דוד האָבערמאַן.

דער אױפֿבלי פֿון ייִדיש אין פּעטערבורג איז אַ מין נס, װאָס איז מקוים געװאָרן צוליב דער מי פֿון אַ טוץ געטרײַע חסידים פֿון דער ייִדישער שפּראַך און קולטור. מיט אַ יאָר צװאַנציק צוריק װאָלט אַזאַ נס אַרױסגערופֿן אַ סך התלהבֿות אין דער ייִדישער װעלט, אָבער הײַנט איז דאָס שױן מער ניט קײן חידוש. נאָר די צוקונפֿט פֿון ייִדיש און ייִדישער קולטור אין הײַנטיקן רוסלאַנד איז װײַט ניט זיכער. דער פּאָליטישער מצבֿ װערט אַלץ ערגער, און אַ פּשוטער עקאָנאָמישער קריזיס קאָן דערשטיקן די לעבעדיקע שפּראָצונגען.