ווײַסרוסן פֿאַרליבט אין ייִדיש

Belarusians With a Fondness for Yiddish

״מאָװאַ״ אין מינסק״וויקטאָר מאַרצינאָוויטש שרײַבט אונטער עקזעמפּלאַרן פֿון זײַן ראָמאַן „מאָוואַ‟ אין מינסק
״מאָװאַ״ אין מינסק״וויקטאָר מאַרצינאָוויטש שרײַבט אונטער עקזעמפּלאַרן פֿון זײַן ראָמאַן „מאָוואַ‟ אין מינסק

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published August 09, 2015, issue of September 04, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

מיט װאָס זשע ציט ייִדיש די יונגע װײַסרוסישע אינטעליגענץ? בײדע שפּראַכן האָבן אַן ענלעכן גורל. סײַ ייִדיש און סײַ װײַסרוסיש האָט מען לאַנג ניט געהאַלטן פֿאַר אַן עכטע שפּראַך, נאָר פֿאַר אַ „זשאַרגאָן‟, אַ פֿאַרקאַלעטשעטן דײַטש, רוסיש אָדער פּױליש. איצט זוכט מען אין אָט דער פֿאָלקסשפּראַך אַ מיטל פֿאַר בױען אַן אַלטערנאַטיװע מאָדערנע נאַציאָנאַלע קולטור, װאָס װעט זײַן אײַנגעװאָרצלט אין דער פֿאָלקס־ירושה און דערבײַ באַרײַכערט ווערן דורך די הײַנטיקע װעלט־שטראָמונגען. ייִדיש און װײַסרוסיש זײַנען געװאָרן פּאָפּולער אין געװיסע קרײַזן, װאָס שטעלן זיך אַנטקעגן דער קולטורעלער העגעמאָניע פֿון ענגליש און רוסיש. און אױך אײן זאַך האָבן זײ בשותּפֿות: דאָס רובֿ ענטוזיאַסטן פֿון בײדע שפּראַכן האָבן זײ ספּעציעל אױסגעלערנט, װײַל זײ זײַנען אױפֿגעװאַקסן געװאָרן אין אַנדערע קולטורן.

צי קענען ייִדישיסטן עפּעס אָפּלערנען בײַ די װײַסרוסן? קודם־כּל, איז װײַסרוסיש װיכטיק פֿאַר ייִדיש װי אַ מקור פֿונעם סלאַװישן קאָמפּאָנענט. די װײַסרוסישע קולטור העלפֿט בעסער פֿאַרשטײן ניט נאָר דעם פּשט אָבער אױך דעם דרש פֿון דער ליטװאַקישער קולטור. אַ בולטער מוסטער פֿון אַזאַ סינטעז איז די שעפֿערישע און פֿאָרשערישע אַרבעט פֿון דעם מוזיקאָלאָג און מוזיקער זיסל סלעפּאָװיטש; למשל זײַן נײַער אַלבום „רײַסן‟, װאָס באַזירט זיך אױפֿן פֿאָלקלאָרישן מאַטעריאַל.

די װײַסרוסישע ליטעראַטור לעבט דורך אַן אױפֿלעבונג. עס באַװײַזן זיך יונגע טאַלאַנטירטע שרײַבער און דיכטער, צװישן זײ —ייִדן, װאָס קלײַבן בכּיװן אויס װײַסרוסיש װי זײער שפּראַך. זײערע װערק זײַנען פּאָפּולער צװישן דעם מאָדערנעם עולם װײַל זײ באַרירן װיכטיקע עטישע, סאָציאַלע און פּאָליטישע פּראָבלעמען און דערצו זײַנען זיי לעבעדיק אָנגעשריבן. דער טרוקענער װײַסרוסישער הומאָר איז נאָענט צו דעם ליטװאַקישן. דער נײַסטער װײַסרוסישער בעסטסעלער איז דער ראָמאַן „מאָװאַ‟ (די שפּראַך) פֿון װיקטאָר מאַרצינאָװיטש. דאָס איז אַ פֿאַנטאַסטישע אַנטי־אוטאָפּישע מעשׂה װעגן אַ צוקונפֿט, װען כינע האָט שױן אײַנגעשלונגען רוסלאַנד און װײַסרוסלאַנד. די געצײלטע אינטעליגענטן זוכן שפּורן פֿון דער אָפּגעשטאָרבענער װײַסרוסישער שפּראַך װי אַ שטרענג פֿאַרװערטער נאַרקאָטיק, װאָס גיט זײ אַ פּאָר שעה פֿון װילדער הנאָה.

מאַרצינאָװיטש האָט זיך שױן קונה־שם געװען מיט זײַנע פֿריִערדיקע װערק, װאָס זײַנען איבערגעזעצט געוואָרן אױף פֿאַרשידענע שפּראַכן. חוץ דעם איז ער אַ באַקאַנטער זשורנאַליסט און אַ פֿאָרשער פֿונעם װיטעבסקער אַװאַנגאַרד־קונסט פֿון די 1920ער יאָרן, און אַרבעט וו אַ פּראָפֿעסאָר אינעם װײַסרוסישן אוניװערסיטעט אין װילנע. אָבער די צוקונפֿט פֿון װײַסרוסיש װי אַ ליטעראַרישע שפּראַך איז װײַט ניט פֿאַרזיכערט און איז אָפּגעהענגיק פֿון די מסירת־נפֿשדיקע באַמיִונגען פֿון אירע חסידים.