יוסף באָװשאָװער: פֿאָרגײער פֿון אַמעריקאַנער ייִדישן מאָדערניזם

Joseph Bovshover: Precursor of American Yiddish modernism

יוסף באָװשאָװער
יוסף באָװשאָװער

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published September 24, 2015, issue of October 16, 2015.

דער טױט פֿונעם ייִדישן דיכטער יוסף באָװשאָװער אין דעצעמבער 1915 איז פֿאַרבליבן ניט אַנאָנסירט. ערשט אין אַ פּאָר חדשים אַרום האָט זיך די ייִדישע עפֿנטלעכקײט דערװוּסט װעגן דער פּטירה פֿון אײנעם פֿון די גרינדער פֿון דער אַמעריקאַנער ייִדישער ליטעראַטור. באָװשאָװער איז געשטאָרבן אין אַ פּסיכיאַטרישער אַנשטאַלט אינעם שטעטל פּאָקיפּסי, ניו־יאָרק, נאָך כּמעט פֿופֿצן יאָר פֿון אַ שװערער גײַסטלעכער קראַנקײט. מיט יאָרן שפּעטער איז ער קאַנאָניזירט געװאָרן דורך דער מאַרקסיסטישער ליטעראַטור־פֿאָרשונג װי אײנער פֿון די פֿיר פּראָלעטאַרישע קלאַסיקער, צוזאַמען מיט דוד עדעלשטאַט, מאָריס ראָזענפֿעלד און מאָריס װינטשעװסקי.

עדעלשטאַטס קעמפֿערישע דיכטונג האָט טאַקע יאָ געמאַכט אַ שטאַרקן אײַנדרוק אױפֿן יונגן באָװשאָװער, נאָר בלױז אױף אַ קורצער צײַט. באָװשאָװער האָט גוט געקענט די דײַטשישע דיכטונג, בפֿרט הײַנריך הײַנע, און אין אַמעריקע האָט ער אײַנגעזאַפּט די ענגלישע און אַמעריקאַנער פּאָעטישע שיטות. אָבער זײַן פֿאַרשאַרפֿטע פֿילעװדיקײט האָט געהאַט אױך אַ פֿינצטערן צד, װאָס האָט אים געמאַכט צעמישט און, סוף־כּל־סוף, דערפֿירט צום שװײַגן.

דער קאָמוניסטישער ליטעראַטור־פֿאָרשער קלמן מאַרמאָר האָט ריכטיק באַמערקט: „יוסף באָװשאָװער איז געװען, צוערשט און צולעצט, אַ דיכטער. ער האָט געלעבט אין דער װעלט פֿון פֿאַנטאַזיע און עס ניט באַגריפֿן ביז זײַן סאַמע סוף, װען זײַנע ברעקלעך רעאַלקײט פֿאַרלאָזן אים אין גאַנצן.‟ אַ שאַרפֿער ריס צװישן זיך און דער ווירקלעכקײט פֿון דער װעלט איז אַ סימן־מובֿהק פֿון באָװשאָװערס דיכטונג. זײַנע באַקאַנטע מערקן אָפּ זײַן עגאָצענטרישקײט און מעלאַנכאָליע. זײַן באַגריף פֿון רעװאָלוציע איז סײַ פּערזענלעך–אינטים, סײַ אַלװעלטלעך–אַרומנעמיק, אָבער בשום־אופֿן ניט סאָציאַל–היסטאָריש. באָװשאָװער רעדט װעגן דער רעװאָלוציע אין דער ערשטער פּערזאָן: „איך קום װי אַ שטאָלצער קאָמעט, װי די זון, װען עס הייבט אָן צו טאָגן // איך קום װי אַ בײזער געװיטער פֿון בליץ און פֿון דונער געטראָגן‟.

אין די דאָזיקע שורות שפּירט מען דעם גײַסט פֿון װאָלט װיטמען, װאָס איז געװען באָװשאָװערס באַליבטסטער אַמעריקאַנער דיכטער. באָװשאָװער האָט געשריבן װעגן װיטמען: „אין אים האָט אַלעס געלעבט, אַלעס האָט זיך באַװעגט, פֿילײַכט מיט דער זעלבער קראַפֿט, געװיס מיט דער זעלבער טיפֿקײט, װי אין שעקספּיר.‟ שעקספּיר, הײַנע און װיטמאַן זײַנען געװען באָװשאָװערס פּאָעטישע אידעאַלן, װאָס ער האָט געשטרעבט זיי נאָכצומאַכן.

באָװשאָװער האָט דורכגעמאַכט אַ גרויסע אידעיִשע און עסטעטישע עװאָלוציע פֿון זינגען שבֿחים דער רעװאָלוציע צו דעם פּאַנטעיִסטישן באַזינגען פֿון װעלט–אַל. און מסתּמא האָט זײַן געמיט און זײַן שׂכל ניט אױסגעהאַלטן אַזאַ שטאַרקן עמאָציאָנעלן, אינטעלעקטועלן און פֿיזישן דרוק. ער האָט פֿאַרדינט אױפֿן לעבן מיט כּלערלײ מלאכות, געװאַנדערט איבער ניו־יאָרק און קאָנעטיקוט און ניט געפֿונען קײן אָרט פֿאַר זיך.