לו ריד, דער זיידע פֿון פּאָנק

Lou Reed, the Grandfather of Punk

לו ריד מיט זײַן קרובֿטע שירלי נאָוויק
לו ריד מיט זײַן קרובֿטע שירלי נאָוויק

פֿון עדי מהלאל

Published October 25, 2015, issue of November 13, 2015.

פּונקט מיט צוויי יאָר צוריק, אין אָקטאָבער 2013, איז געשטאָרבן דער אַמעריקאַנער מוזיקער, זינגער, און מחבר פֿון ייִדישן אָפּשטאַם — לו ריד. ער איז געבוירן געוואָרן אין 1943 אין ברוקלין, מיטן נאָמען לויִס אַלען ראַבינאָוויטש, וואָס זײַן טאַטע האָט געביטן אַ יאָר שפּעטער אויף „ריד‟, און איז אויפֿגעוואָקסן אין לאָנג־אײַלענד. יונגערהייט האָט דער יונגער לויִס באַוויזן אַ בונטאַרישע נטיה צו ראָק־ענד־ראָל מוזיק, ליב געהאַט לעדערנע זשאַקעטן און מאָטאָציקלען נוסח מאַרלען בראַנדאָ, און פֿלעגט בכּיוונדיק שפּילן מיט זײַן סעקסועלער אידענטיטעט אויף צולהכעיס זײַנע עלטערן.

זײַן טאַטע, אַ בוכהאַלטער, און זײַן מאַמע, אַ געוועזענע שיינקייט־מלכּה, האָבן אים חושד געווען, אַז זייער זון איז אַ האָמאָסעקסואַליסט, און אים זיך אַנטקעגנגעשטעלט, ער זאָל ווערן אַ מוזיקער. האָבן זיי געלאָזט די דאָקטוירים אים „היילן‟ דורך עלעקטראָשאָק־טעראַפּיע, אַ טראַוומע, וואָס ריד האָט זײַנע עלטערן קיינמאָל נישט געקאָנט מוחל זײַן.

אין סיראַקיוז-אוניווערסיטעט, וווּ ריד האָט שטודירט ענגלישע ליטעראַטור, איז ער שטאַרק באַווירקט געוואָרן פֿון זײַן פּראָפֿעסאָר דעלמאָר שוואַרץ. שוואַרץ האָט זיך באַרימט געמאַכט ווי אַ מחבר, וואָס איז אויך געווען די אינספּיראַציע פֿונעם העלד אין סאָל בעלאָס ראָמאַן „הומבאָלטס מתּנה‟ (Humboldt’s Gift), וועגן אַ ייִדישן אַמעריקאַנער מחבר, וואָס זעט אומעטום אַנטיסעמיטיזם. ריד איז געוואָרן דערמוטיקט פֿון שוואַרצן, און נאָכן קאָלעדזש איז ער אַריבער אין ניו-יאָרק, מיטן ציל צו אַרבעטן אין דער מוזיק-אינדוסטריע, ספּעציעל אינעם געביט פֿון שרײַבן טעקסטן צו לידער.

אין מיטן די 1960ער יאָרן האָט ער, מיט דזשאָן קייל, געגרינדעט די ראָק־גרופּע „דער סאַמעט-אונטערגרונט‟ (Velvet Underground). די גרופּע האָט צוגעגעבן צו די הויכער קינסטלערישע אַספּיראַציעס און טענדענצן פֿון אירע מיטגלידער, מיטן פּרימיטיוון טעמפּאָ, וואָס איז עיקרדיק צו ראָק-מוזיק. רידס „טונקעלע‟ טעקסטן, זייער ווײַט פֿון זײַן פֿאָרשטאָטישער דערציִונג, האָבן באַהאַנדלט דאָס האַרטע ניו-יאָרקער גאַסן-לעבן, מיט גאַסן-פֿרויען, נאַרקאָטיק און כּלערליי עטנישע גרופּעס.

אַ דאַנק דער קאָמבינאַציע פֿון אָט די עלעמענטן איז די גרופּע געוואָרן אַ בני-בית בײַם קרײַז פֿונעם באַרימטן ניו-יאָרקער קינסטלער אַנדי וואָרהאָל. דאָרט האָט ריד געטראָפֿן די דײַטשישע זינגערין ניקאָ, וואָס האָט אים תּיכּף צוגעצויגן מיט איר מערבֿ-אייראָפּעיִשן אויסזען און מידות. ער און ניקאָ האָבן קאָנקורירט צווישן זיך, ווער ס’וועט אין דער גרופּע שפּילן „דעם ערשטן פֿידל‟ (ריד האָט אויך אָנגעשריבן די טעקסטן און געשפּילט גיטאַר), און אויף אַ קורצער צײַט זענען זיי אויך געוואָרן אַ פּאָר. נאָר גאָר גיך איז איר נימאס געוואָרן רידס באַציִונג צו איר, און זי האָט בפֿרהסיא אַרויסגעזאָגט, אַז „איך קען נישט ווײַטער שלאָפֿן אין איין בעט מיט אַ ייִד‟.