קונסט און קולטור, ייִדיש־וועלט

קאָנצערט פֿון פֿאַרלוירענע לידער

Concert of Lost Yiddish Songs

פֿון „פֿאָרווערטס‟־רעדאַקציע

אַ קראַנץ אַלטע פֿאַרגעסענע ייִדישע לידער פֿון דער צווייטער וועלט־מלחמה, וואָס מע האָט ערשט לעצטנס אַנטדעקט אין אוקראַיִנע, וועט פֿאַרעפֿנטלעכט ווערן דורך אַ פֿײַערלעכן קאָנצערט אין טאָראָנטאָ, מיט דער באַטייליקונג פֿון אָנגעזעענע רוסישע, ייִדישע און קאַנאַדער מוזיקער פֿון איבער דער וועלט.

דער קאָנצערט, Yiddish Glory: The Lost Songs of Life and Fate [ייִדישע פּראַכט: די פֿאַרלוירענע לידער וועגן לעבן און גורל], וועט פֿאָרקומען דעם 27סטן יאַנואַר אין ריטשמאָנד היל, אַ פֿאָרשטאָט פֿון טאָראָנטאָ, וווּ עס וווינט אַ ממשותדיקע צאָל ייִדן פֿונעם געוועזענעם סאָוועטן־פֿאַרבאַנד.

די זאַמלונג לידער האָט אַליין אַן אינטערעסאַנטע געשיכטע. נאָענט צום סוף פֿון דער צווייטער וועלט־מלחמה האָט אַ גרופּע אָנגעזעענע סאָוועטישע לינגוויסטן און עטנאָמוזיקאָלאָגן, אַרײַנגערעכנט דעם באַקאַנטן פֿאָלקלאָריסט משה בערעגאָווסקי, געזאַמלט און פֿאַרשריבן די נאָטן פֿון גאָר אַ סך לידער, וואָס ייִדישע פּליטים און סאָלדאַטן אין דער „רויטער אַרמיי‟ האָבן דעמאָלט געזונגען. אַ סך פֿון די לידער האָבן אָפּגעשפּיגלט זייער גײַסטיקן ווידערשטאַנד קעגן די דײַטשן.

אָבער אין 1949 האָט די סאָוועטישע רעגירונג אַרעסטירט בערעגאָווסקי און זײַנע קאָלעגן, קאָנפֿיסקירט און באַהאַלטן די דאָקומענטן. יאָרן לאַנג האָבן די פֿאָרשער געמיינט, אַז די לידער זענען צעשטערט געוואָרן.

מיט יאָרן שפּעטער האָט מען זיי אָבער אַנטדעקט אין דער אוקראַיִנישער נאַציאָנאַלער ביבליאָטעק אין קיִעוו. ד״ר אַנאַ שטערנשיס, געהילף־פּראָפֿעסאָרין פֿון ייִדיש און גלות־שטודיעס אינעם טאָראָנטער אוניווערסיטעט, האָט געעפֿנט די פֿאַרקלאַפּטע קאַסטנס און דאָרט געפֿונען ממש טויזנטער לידער אויף ייִדיש, געשריבן מיט דער האַנט.

שטערנשיס האָט נאָענט מיטגעאַרבעט מיט פּסוי קאָראָלענקאָ, אַ פּאָפּולערער רוסישער פּאָעט, פֿילאָלאָג, זינגער און קאָמפּאָזיטאָר, צונויפֿצושטעלן דעם קאָנצערט, וואָס וועט פּראָדוצירט ווערן דורך Show One Productions. קאָראָלענקאָ וועט זינגען די לידער, באַגלייט פֿונעם וועלט־באַרימטן פֿידלער פֿון פּעטערסבורג, סערגיי ערדענקאָ. „ערדענקאָ איז ווי דער ראָמאַ־נוסח פֿון יצחק פּערלמאַן,‟ האָט באַמערקט דניאל ראָזענבערג, אַ פּראָדוצירער פֿון דעם קאָנצערט און שטערנשיס׳ מאַן. עס וועלן זיך אויך באַטייליקן די אָנגעזעענע קאַנאַדער זינגערין, סאָפֿי מילמאַן; דער אַקאָרדיאָן־שפּילער אַלכּסנדר סעוואַסטיאַן, טרומייט־שפּילער דייוויד בוכבינדער און קלאַרינעטיסט און דיריגענט שלום באַרד.

איין ליד, אָנגעשריבן פֿון אַן 11־יאָריק ייִנגל, וועט זינגען ראָזענבערגס און שטערנשיס׳ 12־יאָריקער זון, יצחק, וואָס איז אַ מיטגליד פֿון אַ כאָר אין טאָראָנטאָ.

„די לידער, וואָס מע וועט פֿאָרשטעלן, זענען גאָר אַנדערש פֿון די געוויינטלעכע ראָמאַנטישע, נאָסטאַלגישע ייִדישע לידער ווי ׳טום־באַלאַלײַקאַ׳ און ׳אויפֿן פּריפּעטשיק׳,‟ האָט ראָזענבערג געזאָגט. „זיי דערציילן פֿון שרעקלעכע זאַכן: קינדער, בײַ וועמען מע האָט אַוועקגעריסן די מאַמע, ווי אויך נקמה־לידער, געשריבן פֿון סאָלדאַטן אויפֿן פֿראָנט.‟

בעת דעם קאָנצערט וועט אַן איבערזעצונג פֿון יעדן ליד געוויזן ווערן אויף אַן עקראַן. מע פּלאַנירט אויך אַרויסצוגעבן אַ קאָמפּאַקטל פֿון די לידער, האָט ראָזענבערג געזאָגט.