אַ געיעג נאָך ביכער

A Hunt for Books

JTS

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published December 16, 2015, issue of January 08, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

איך בין, צופֿעליק, שטעקן געבליבן צווישן צוויי גרויסע ייִדן אין מיטן פֿון אַ פּאָר פּאָליצעס מיט העכער טויזנט ייִדיש־שפּראַכיקע ביכער. בעת די צוויי האָבן ליקווידירט גאַנצע רייען ביכער — איינער אַ חסיד האָט צוגענומען אַ גאַנצע סעקציע פֿון ייִדישער פּאָעזיע; דער צווייטער, אַ מאָדערן־אָרטאָדאָקסישער בחור, האָט צוגענומען אַ ריי נומערן פֿון זשורנאַלן, וואָס דער „ייִוואָ‟ האָט אַרויסגעלאָזט — האָב איך פּרובירט אָפּכאַפּן דעם אָטעם. די ביכער זענען בכלל ניט געווען אָרגאַניזירט לויטן טעמאַטישן אָדער לינגוויסטישן סדר, נאָר צעטיילט לויטן פּרײַז. ס׳רובֿ בענד האָבן געקאָסט $1; די ביכער אויף ייִדיש האָבן געקאָסט ס׳מערסטנס $3 דאָלאַר; אַ קליינער פּראָצענט — $10, און אַ פּאָר געציילטע איינסן — $20.

איך האָב באַטראַכט די ביכער. אָט לעבן מײַן קאָפּ געפֿינען זיך אַלע נומערן פֿון דער „אַלגעמיינער ענציקלאָפּעדיע‟ און לעבן מײַנע פֿיס זענען געשטאַנען קינדער־ביכער פֿון ווילנע און וואַרשע. הינטער מײַן רוקן זענען געשטאַנען אַלטע ספֿרים פֿון „ראָמס‟־דרוקערײַ און אָט בײַ מײַנע פֿיס זענען געלעגן, ווי קאַרטאָפֿל־שאָלעכץ, צעריסענע שטיקער פֿון אַ ספֿר פֿון באַגדאַד. ס׳האָט מיר דערמאָנט אין סוצקעווערס אַ ליד וועגן דער „ראָמס‟־דרוקערײַ, — „אַ שורה פֿון בבֿל, אַ שורה פֿון פּוילן‟.

אין דעם מאָמענט האָב איך באַשלאָסן צו זוכן נאָך סוצקעווערס ווערק. ס׳האָט ניט לאַנג געדויערט, ביז איך האָב דערקענט די טיף־רויטע רוקנס פֿון זײַן קאָלעקציע „ייִדישע גאַס‟. פֿאַר דעם, אָבער, וואָס איך האָב געקענט צוקומען צו דער פּאָליצע מיט זײַנע ביכער, האָט זיך פּלוצעם באַוויזן אַ קליינער חסיד, וואָס האָט פֿאַרשטעלט מײַן וועג און אָנגעהויבן אַוועקצונעמען די ביכער און זיי אַרײַנוואַרפֿן אין אַ זעקל. מיר האָבן באַקוקט איינער דעם אַנדערן, אַזוי ווי מע וואָלט געזאָגט אָן ווערטער, „וואָס טוטסטו דאָ? ווי אַזוי קומט איר צו סוצקעווערן?‟ „ס׳געפֿעלט אײַך סוצקעווער?‟ — האָב איך אַ געפּלעפֿטער געשטאַמלט.

„יאָ‟, האָט דער חסיד געזאָגט, „ער איז אַ מעכטיקער שרײַבער‟ און מיט דעם איז ער אין גיכן נעלם געוואָרן מיט זײַן געווינס.

נאָכן אויסקלײַבן אַ צאָל ייִדישע ביכער בין איך געגאַנגען זען, וואָס עס טוט זיך מיט די אַנדערע ביכער און ספֿרים. צוויי יאָר האָב איך געאַרבעט בײַם „ייִדישן ביכער־צענטער‟ און במשך פֿון יענער צײַט האָב איך איבערגעטראָגן טויזנטער און טויזנטער פֿונט ייִדישע ביכער פֿון סקלאַדן און ביבליאָטעקן. קיין איין מאָמענט פֿון מײַנע יאָרן בײַם „ביכער־צענטער‟ קען אָבער ניט פֿאַרגלײַכט ווערן צו דער סצענע, וואָס איז מיר געקומען פֿאַר די אויגן. צווישן צוויי פֿון די הינטערשטסע רייען פּאָליצעס זענען צענדליקער ייִדן געלאָפֿן הין און צוריק מיט גאָר אַלטע ספֿרים, אויסשרײַענדיק אויף אַ געמיש פֿון ענגליש און ייִדיש די נעמען פֿון שטעט, יאָרן לויטן ייִדישן לוח און טיטלען פֿון הייליקע ספֿרים. איך האָב פֿאַרשטאַנען, אַז עס גייט די רייד וועגן גאָר אַלטע ספֿרים פֿון גאַנץ אייראָפּע, ווי אויך דמשׂק, כאַלעב (אַלעפּאָ), און אַנדערע מיזרחדיקע שטעט. איך האָב מיט די אייגענע אויגן געזען גאָר אַן אַלטן „ספֿר התּניא‟ און אַ ביכל תּהילים, וואָס האָט אויסגעזען, ווי עס וואָלט געווען מער ווי 250 יאָר אַלט.