ייִדישע שטודיעס אין פּערזענלעכע געשיכטעס

Jewish Studies in Personal Stories

גילה זעלענינאַ און איר נײַ בוך „יודאַיִסטיק צװײ: רענעסאַנס אין פּנימער‟
גילה זעלענינאַ און איר נײַ בוך „יודאַיִסטיק צװײ: רענעסאַנס אין פּנימער‟

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published December 27, 2015, issue of January 22, 2016.

דער אױפֿקום פֿון ייִדישע שטודיעס אין רוסלאַנד נאָכן צעפֿאַל פֿונעם ראַטן־פֿאַרבאַנד זעט אױס װי אַ מין יש–מאַין, אַן אַנטװיקלונג פֿון אַ שפּאָגל־נײַעם אַקאַדעמישן פֿעלד אָן שום װאָרצלען אין דער סאָװעטישער תּקופֿה. אין דער אמתן האָט מען זיך גענומען פֿאַר פּריװאַטע פֿאָרשונגען אין דער ייִדישער געשיכטע, אַנטראָפּאָלאָגיע, פֿילאָלאָגיע און רעליגיע אַ סך פֿריִער. די מאַרקסיסטישע שיטה פֿון ייִדישע שטודיעס, װאָס האָט געבליט אין די 1920ער יאָרן, איז אונטערגעגאַנגען נאָכן חורבן און בעת סטאַלינס רדיפֿות אין די סוף־1940ער יאָרן. אָבער אין אַ יאָר דרײַסיק אַרום, מיטן אױפֿלעבן פֿון ייִדישער אידענטיטעט, האָבן אײנצלנע יחידים אין מאָסקװע און לענינגראַד זיך בהדרגה גענומען צום שטודירן די ייִדישע שפּראַכן, זוכן אַקאַדעמישע ליטעראַטור, און דורכפֿירן אײגענע פֿעלד־פֿאָרשונגען.

די געשיכטע פֿון די ייִדישע שטודיעס אין סאָװעטן־פֿאַרבאַנד װאַרט נאָך אױף אַן אָביעקטיװער פֿאָרשונג. בעת־מעשׂה דערצײלט דאָס נײַע בוך פֿון גילה זעלענינאַ די דאָזיקע מעשׂה דורך פּערזענלעכע שטימען. דאָס בוך „יודאַיִסטיק צװײ: רענעסאַנס אין פּנימער‟, איז כּולל זעכצן שמועסן מיט פֿאַרשידענע אַקטיװיסטן, װאָס זײַנען געװען טעטיק אינעם אױפֿלעבן די ייִדישע לימודים אין די צװײ רוסישע הױפּטשטעט, מאָסקװע און לענינגראַד. יעדער אײנער דערצײלט װעגן זײַן װעג, און שאַצט אָפּ דעם הײַנטיקן מצבֿ פֿונעם פֿעלד, מיט מעלות און חסרונות, פֿון זײַן פּערזענלעכן שטאַנדפּונקט.

דאָס בוך באַשטײט פֿון פֿינף אָפּטײלן. יעדער אײנער האָט אַן אײגענע טעמע. װאָס זײַנען געװען די מאָטיװן, װעלכע האָבן געטריבן יונגע רוסישע אינטעליגענטן פֿון ייִדישן אָפּשטאַם, לרובֿ אָן שום השׂגות װעגן ייִדישקײט, צו ערנסטע אַקאַדעמישע פֿאָרשונגען פֿון ייִדישן עבֿר און הװה? אײניקע פֿון זיי שילדערן דאָס װי אַ קאַמף פֿאַר זײער נאַציאָנאַלער װירדע; די אַנדערע — ווי אַ טײל פֿון זײער גײַסטיקע זוכענישן, די דריטע האָבן געהאַט אַ חשק צו ראַטעװען די לעצטע רעשטלעך פֿון דער ייִדישער קולטור, און די פֿערטע האָבן דאָס געטאָן סתּם אױף צולהכעיס דער מלוכה, װאָס האָט עס פֿאַרװערט.

קוקנדיק פֿון דרױסן, האָט מען כּסדר געזען צװײ קעגנזײַטיקע כּוחות אין דער סאָװעטישער געזעלשאַפֿט: די שטאַרקע און ברוטאַלע קאָמוניסטישע מאַכט און אַ קלײנע כאָפּטע דרײסטע קעמפֿער, דיסידענטן און ייִדישע אַקטיװיסטן, װאָס האָבן זיך געראַנגלט פֿאַר די ברײטערע מענטשלעכע רעכט, אַרײַננעמענדיק דאָס רעכט צו עמיגרירן פֿונעם לאַנד. אָבער די הײַנטיקע היסטאָריקער אויף בײדע צדדים פֿונעם אַמאָליקן „אײַזערנעם פֿאָרהאַנג‟ באַװײַזן, אַז עס איז געװען נאָך אַ „דריטער כּוח‟, יחידים און קלײנע גרופּקעלעך מיט אײגענע אינטערעסן אין יענע צװײַגן פֿון ליטעראַטור, קולטור און װיסנשאַפֿט, װאָס האָבן זיך ניט צוגעפּאַסט צו דער אָפֿיציעלער סאָװעטישער אידעאָלאָגיע.