אַ גרוס פֿון אַמאָליקן טשערנאָװיץ

Greetings from Old Czernowitz

לײבו לעװין
לײבו לעװין

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published February 28, 2016, issue of March 18, 2016.

דער זשאַנער פֿון מעלאָ־דעקלאַמאַציע איז אַ מאָל געװען פּאָפּולער אין מיזרח־אײראָפּע, אָבער הײַנט איז ער שױן כּמעט װי פֿאַרגעסן. קאָנצערטן אין פּױלישע, רומענישע, ליטװישע שטעט פֿלעגן צוציִען אַן אינטעליגענטן עולם, װאָס האָט געקענט אָפּשאַצן אי די מוזיקאַלישלײט פֿון דעם פּאָעטישן װאָרט, אי די פּאָעטישקײט פֿון דעם מוזיקאַלישן קלאַנג. אין דער ייִדישער װעלט האָט טשערנאָװיץ פֿאַרמאָגט אַ רײַכע קולטור פֿון אָט דעם דאָזיקן זשאַנער. דװקא דאָ האָט זיך אױסגעפֿורעמט דער רײַכער און פֿילזײַטיקער טאַלאַנט פֿון לײבו לעװין (1914–1983).

געבױרן אין אַ קלײן דרום־בוקאָװינער שטעטל און אויפֿגעװאַקסן אין טשענאָװיץ, איז ער אין די 1930ער יאָרן געװאָרן אַ פּאָפּולערע פֿיגור אױף דער ייִדישער בינע. אין 1941, װען דײַטשלאַנד און רומעניע האָבן באַפֿאַלן סאָװעטן־פֿאַרבאַנד, איז לעװין מאָביליזירט געװאָרן אין דער רױטער אַרמײ, אָבער שױן אין 1942 האָט מען אים אַרעסטירט װי אַ רומענישן „שפּיאָן‟. אין די סאָװעטישע לאַגערן און תּפֿיסות האָט ער זיך געמאַטערט פֿערצן יאָר, ביז מען האָט אים באַפֿרײַט בעת כרושטשאָװס „אָדליגע‟. ער האָט זיך באַזעצט אין מאָסקװע און האָט ממשיך געװען אױפֿצוטרעטן מיט קאָנצערטן, אָפֿט מאָל מיט זײַן װילנער קאָלעגע נחמה ליפֿשיץ. װען ער איז צום ערשטן מאָל נאָך דער מלחמה געקומען צוריק קײן טשערנאָװיץ אין 1962, האָט מען אים באַגריסט מיט אַן אָװאַציע, װאָס האָט געדױערט אַ פֿערטל שעה! אין 1972 האָט לעװין מיט זײַן משפּחה עולה געװען קײן ישׂראל, װוּ ער פֿלעגט װײַטער אױפֿטרעטן מיט קאָנצערטן און די ייִדישע ראַדיאָ־אױדיציעס פֿון „קול ישׂראל‟.

לעװין האָט איבערגעלאָזט אַרום אַכציק רעקאָרדירונגען פֿון זינגלידער און פּאָעזיע, װאָס מען האָט שױן עטלעכע מאָל רעפּראָדוצירט אין פֿאַרשידענע פּאָפּולערע פֿאָרמאַטן. איצט האָט דער צענטער פֿאַר פֿאָרשונג פֿון דער ייִדישער מוזיק בײַם העברעיִשן אוניװערסיטעט אין ירושלים אַרױסגעלאָזט די ערשטע רעפּרעזענטאַטיװע אַקאַדעמישע אױסגאַבע פֿון זײַנע װערק באַטיטלט, „װעמען װעסטו זינגען, װעמען?‟ די דאָזיקע שײנע אױסגאַבע באַשטײט פֿון אַ ביכל און אַ קאָמפּאַקלט מיט צװאַנציק זינגלידער און פּאָעמעס. דאָס ביכל נעמט אַרײַן אַ הקדמה פֿונעם רעדאַקטאָר ד״ר מיכאל לוקין, װי אױך די טעקסטן פֿון לידער אױף פֿיר שפּראַכן (ייִדיש, העברעיִש, רוסיש און ענגליש).