אַ נאַכט מיט פֿײַוויש פֿינקעל

A Night with Fyvush Finkel

פֿײַוויש פֿינקעל זינגט אַ ליד פֿון „פֿידלער אויפֿן דאַך‟ בעת זײַן אויפֿטרעט אינעם „מעטראָפּאָליטאַן־רום‟
Jordan Kutzik
פֿײַוויש פֿינקעל זינגט אַ ליד פֿון „פֿידלער אויפֿן דאַך‟ בעת זײַן אויפֿטרעט אינעם „מעטראָפּאָליטאַן־רום‟

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published March 13, 2016, issue of April 01, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

„צי קענט איר מיך?‟ — האָט פֿײַוויש זיך אָנגערופֿן צו מיר און מײַן חבֿרטע מיט אַ וואַרעמען שמייכל.

„בלויז פֿון דער טעלעוויזיע‟ — האָב איך אים געענטפֿערט.

„פֿון וועלכער פּראָגראַם?‟

„׳באָסטאָן פּאָבליק׳, אין מײַנע קינדער־יאָרן‟ — האָב איך געענטפֿערט.

„אוי, ביסט אַזאַ יונגערמאַן‟ — האָט פֿײַוויש זיך צעלאַכט, און דערנאָך צוגעגעבן מיט אַ קאָמישער מינע: „ס׳רובֿ מענטשן דאָ קענען מיר פֿון ראָלעס, וואָס איך האָב געשפּילט לאַנג פֿאַר דעם, וואָס דו ביסט געבוירן געוואָרן‟.

פֿײַוויש איז שוין 93 יאָר אַלט, און ער קען ניט גיין צו פֿוס אָן הילף. אָבער אַז מע רעדט מיט אים, דערקענט מען גלײַך דעם זעלביקן חוש צום לעבן און ליבשאַפֿט צו מענטשן, מיט וועלכער ער איז אַזוי באַקאַנט. דערצו פֿאַרמאָגט ער אַן ענערגיע, אַ וויטאַליטעט, וואָס איז גרעסער ווי בײַ ס׳רובֿ יונגע־לײַט. ס׳איז ניט קיין פֿיזישע וויטאַליטעט, נאָר עפּעס אַ גײַסטיקע, וואָס איז שווער צו באַגרײַפֿן, אָבער וואָס איז קלאָר יעדן איינעם, וואָס האָט דעם זכות זיך צו טרעפֿן מיט אים. ווען איך האָב אים געפֿרעגט, ווי ער פֿילט זיך, האָט ער מיר פּשוט געענטפֿערט „געבענטשט‟.

ס׳איז ליידער ניט געווען קיין צופֿעליקע פֿראַגע. מיט 7 וואָכן צוריק האָב איך אומדירעקט געהערט, אַז פֿײַוויש ליגט אין שפּיטאָל אין זייער אַ שווערן מצבֿ. ס׳איז ניט געווען קיין עפֿנטלעכע נײַעס, און איך האָב דערפֿאַר קיינעם ניט געזאָגט, שוין אָפּגערעדט פֿון דעם, איך זאָל שרײַבן וועגן דעם. איך דערמאָן עס איצט בלויז דערפֿאַר, ווײַל פֿײַוויש אַליין האָט אַ פּאָר מאָל גערעדט וועגן דעם, סײַ מיט מיר פּערזענלעך, סײַ בעת זײַן פֿאָרשטעלונג. „מײַנע דאַמען און הערן‟, האָט ער דערציילט דעם עולם, — „איך בין געבענטשט, ווײַל ניט אַזוי לאַנג צוריק האָט עס מיר אויסגעזען, אַז איך וועל ניט קענען זײַן צוזאַמען מיט אײַך הײַנט בײַ נאַכט‟. פֿון דער דערקלערונג קען מען זיך דערוויסן אַ סך וועגן זײַן פּערזענלעכקייט און זײַן אָפֿענער באַציִונג צו זײַנע אָנהענגער.

בעת אַן אָוונט פֿון אינטערעסאַנטע צופֿעליקייטן, איז עס באַשערט געווען, אַז צווישן פֿײַוויש און מיר זענען געזעסן די ייִדישע זינגערין מרים־חיה סגל און די קונסט־קריטיקערין רחל קפֿריסין. מיר האָבן גערעדט מיט פֿײַווישן וועגן זײַנע זכרונות פֿונעם אַמאָליקן „באָרשט־פּאַס‟, די הונדערטער ייִדישע האָטעלן און אָפּרו־צענטערס, וואָס האָבן זיך געפֿונען אינעם „קעטסקילס‟. דאָרטן האָט פֿײַוויש סײַ געזונגען לידער, סײַ געמאַכט „סטענד־אָפּ‟־קאָמעדיע אויף ייִדיש און ענגליש. גאָר אינטערעסאַנט איז געווען פֿײַווישס מיינונג וועגן דעם, פֿאַר וואָס עס זענען אונטערגעגאַנגען די אַלע ייִדישע האָטעלן. געוויינטלעך, מאָלן די היסטאָריקער אויס אַזאַ בילד: די קינדער פֿון אימיגראַנטן האָבן מער ניט געוואָלט פֿאָרן אין אָפּרו־צענטערס און רעזאָרטן, וווּ עס געפֿינען זיך בלויז ייִדן. פֿײַוויש האַלט, אָבער, אַז דער אונטערגאַנג איז געשען גיכער ווי עס וואָלט אַנדערש געווען, ווײַל די קינדער פֿון אימיגראַנטן, וואָס האָבן איבערגענומען די האָטעלן, האָבן דווקא פּרובירט צוצוציִען אַ ייִנגערן אַמעריקאַניזירטן עולם, אַנטשאָט די ווייניק־אַסימלירטע יונגע אימיגראַנטן.