די לידער פֿונעם קאַטערינשטשיק

The Songs of The Organ Grinder

פֿון איציק גאָטעסמאַן

Published March 15, 2016, issue of April 01, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

אַנדערע לעגענדאַרישע באַלאַדעס האָבן באַשריבן לאָקאַלע טראַגעדיעס. איינע פֿון פֿאַרשפּרייטסטע האָט דערציילט ווי אַ חתן האָט זיך דערטראָנקען אין אַ טײַך פֿאַר דער חתונה. סײַ אין דער ליטע, סײַ אין פּוילן און רומעניע און אוקראַיִנע האָט מען געזונגען דאָס ליד, און יעדער זינגער האָט דערבײַ דערציילט, אַז דאָס איז טאַקע געשען אין זייער שטעטל. צוויי מאָטיוון אין ליד האָבן זיך געהאַלטן אין אַלע וואַריאַנטן. אינעם ערשטן דערציילט מען ווי דער חתן איז צעביסן געוואָרן פֿון די פֿיש.

ווי מען האָט אים פֿונעם טײַכל אַרויסגענומען,
פֿון די פֿישעלעך איז ער געווען צעביסן.
ווי די כּלה האָט אים נאָר דערזען,
די קליידער פֿון זיך האָט זי צעריסן.

אינעם צווייטן מאָטיוו, צעטיילט מען די קליידער פֿונעם קרבן צווישן די אָרעמע־לײַט.

אוי, מענטשן איר גוטע, אוי מענטשן געטרײַע
איר געדענקט דאָך וואָס פֿאַר אַ קליידער ער האָט געטראָגן.
צעטיילט די קליידער פֿאַר אָרעמע לײַטן
מע זאָל נאָך אים קדיש זאָגן.

מע דאַרף געדענקען, אַז אין אַ צײַט, ווען ס’איז נאָך נישט געווען קיין ראַדיאָ, און נישט קיין טעגלעכע צײַטונג, האָבן די גאַסן־זינגערס אָפֿט פֿאַרשפּרייט סײַ די וועלט־נײַעס, סײַ די מלוכה־נײַעס צום פֿאָלק צום ערשטן מאָל. צווישן די עלטסטע זינגלידער אויף ייִדיש וואָס מיר פֿאַרמאָגן, זינגט מען וועגן שׂרפֿות, פּאָגראָמען און בייזע גזירות. עטלעכע שטאַמען פֿונעם 17טן יאָרהונדערט. אינעם 19טן און 20סטן יאָרהונדערט האָט מען ווײַטער געזונגען פֿון טראַגעדיעס און שׂרפֿות, ווי איינע אין קאָלאָמיי, גאַליציע.

האָט איר געהערט, וואָס עס האָט זיך בײַ אונדז
אין דער שטאָט קאָלאָמייע פֿאַרלאָפֿן?
ס’איז אַראָפּ אַ פֿײַערל פֿון הימל,
און דעם אומשולדיקן האָט עס געטראָפֿן.

די פֿאַראָרעמטע און פֿאַריתומטע לעבן־געבליבענע פֿונעם קעשענעווער פּאָגראָם און דעם קיִעווער פּאָגראָם זענען אויך געוואָרן גאַסן־זינגער און דערציילט פֿון זייער אומגליקלעך לעבן.

די קיִעווער קאַצאַפּעס מיט זייערע לאַפּעס
האָבן געטון דעם טאַטנס הויז צעברעכן.
דאָס הויז צעבראָכן, דעם טאַטן דערשטאָכן,
די מאַמע איז פֿון שרעק אומגעקומען.

הײַנט דאַרף מען נישט קיין גאַסן־זינגערס אויסצוגעפֿינען די נײַעס, און מע זעט נישט קיין קאַטערינטשטיק, אָבער טראַגישע נײַעס איז, לא עליכם, אונדז געבליבן גענוג.

הערט אויס אַ ליד „קאַטערינקע‟, געשאַפֿן לעצטנס פֿונעם ישׂראל־קאָמפּזיטאָר אַלכּסנדר מעי אויפֿן טעקסט פֿון באָריס סאַנדלער. עס זינגט מיכאל גײַסינסקי.