באַהאַלטענע ייִדישע העלדן פֿון סאָוועטן־פֿאַרבאַנד

Hidden Jewish Heroes of the USSR

Yehuda Blum

פֿון מיכאל פֿעלזענבאַום

Published March 31, 2016, issue of April 15, 2016.

אַ מלחמה, װי באַװוּסט, איז אַ גרױסע צרה. און אַפֿילו די דורות, װעלכע װעלן געבױרן װערן און װאַקסן נאָך דער מלחמה, װעלן אין משך פֿון לאַנגע יאָרן פֿילן אױף זיך די ברוטאַלע השפּעה פֿון כּלערלײ גײַסטיקע טראַװמעס און אומגערעכטיקײט. אונדזער דור, דער ערשטער נאָכמלחמהדיקער דור פֿון די אַזױ גערופֿענע „סאָװעטישע ייִדן‟, איז, צום באַדױערן, ניט קײן אױסנאַם, נאָר אַ בולטער בײַשפּיל פֿון אַ שרעקלעכן טאָג־טעגלעכן קאַמף פֿאַר געפֿינען אַ בכּבֿודיק אָרט צװישן די ציװיליזירטע פֿעלקער.

בעתן קאַמף, װי עס פֿירט זיך, הײלט מען װוּנדן און מע גײט װײַטער. מע שטעלט זיך אָפּ אױף אַ מינוט, כּדי צו מאַכן אַ סך־הכּל און מע דערזעט אַ שרעקלעך בילד: מיר, דאָס אַשכּנזישע ייִדנטום, האָבן פֿאַרלױרן און אָנגעװוירן דאָס װיכטיקסטע, װאָס ס׳האָבן פֿאַרמאָגט אונדזערע זײדעס־באָבעס — דעם פֿעסטן נאַציאָנאַלן באָדן, די אײגענע שפּראַך, די יסודות פֿון דער נאַציאָנאַלער קולטור־אַנטװיקלונג אױף דורות װײַט (אױב ניט אױף אײביק); און װי אַ רעזולטאַט האָבן מיר באַקומען אַ דעמאָקראַטישן צװאַנג־פֿאָרשלאָג — אױסצוקלײַבן פֿאַר זיך אַן אַנדערע שפּראַך, אַנדערע װיגלידער און אַנדערע העלדן.

די חכמהלאָגן פֿון כּל־מיני „פּראָגרעסיװע טעאָריעס‟ — פֿון אַסימילאַציע, פֿון דער פּראָלעטאַרישער רעװאָלוציע, און אַפֿילו פֿון די דעמאָקראַטיע־װערטן, האָבן פֿאַרשװאַרצט דאָס שװאַרצע און אױסגעמעקט דאָס װײַסע אין אונדזער לאַנגער געשיכטע פֿון פֿאַרלירן זיך אַלײן. מע קען נישט און מע טאָר נישט האָבן טענות צו יענע, װאָס האָבן מורא געהאַט פֿאַר דער צוקונפֿט פֿון זײערע קינדער און אײניקלעך, אָבער צו זיך אַלײן קען מען און מע דאַרף האָבן טענות — מיט װאָס איז ייִדיש ערגער פֿון ענגליש? מיט װאָס זײַנען „ראָזשינקעס‟ ביטערער פֿון „העפּי בוירסדײ‟, אאַז”װ… קײן עין־הרע, פֿראַגעס אָן אַ שיעור…

אין דער צײַט פֿון אונדזער קינדהײט, אַזױ דערמאָן איך זיך, האָט אונדז, די ייִדישע קינדער, זײער געסטײַעט אַ העלדישער ייִדישער מוסטער, אַ לעבעדיקער מענטש מיט אַ רויִקן בליק, מיט אײַזערנע נערװן און אַ באַזונדערן נאַציאָנאַלן פֿיזישן און גײַסטלעכן אײבער־כּוח, װײַל די שקצים פֿלעגן אונדז רײצן מיט כּלערלײ ניט־אָנגענעמע צונעמען און פֿאַרגלײַכונגען, אַז אַלע ייִדן זײַנען פּחדנים, גנבֿים, הענדלער, ייִדן האָבן „געקעמפֿט‟ אין טאַשקענט…