געלעכטער און לויב אויף שלום־עליכמס 100סטן יאָרצײַט

Laughter and Praise on Sholem Aleichem's 100th Yortsayt

יעלענע שמולענסאָן, אַלען לויִס ריקמאַן און שיין בייקער רעציטירן שלום־עליכמס דערציילונג, „ס׳אַ ליגן!‟, אויף דער אונטערנעמונג אין דער „ברודערשאַפֿט־סינאַגאָגע‟
Jack Richman
יעלענע שמולענסאָן, אַלען לויִס ריקמאַן און שיין בייקער רעציטירן שלום־עליכמס דערציילונג, „ס׳אַ ליגן!‟, אויף דער אונטערנעמונג אין דער „ברודערשאַפֿט־סינאַגאָגע‟

פֿון מיכאל מאַסאַרסקי

Published May 24, 2016, issue of May 27, 2016.

הונדערט יאָר נאָך דעם ווי עס האָט אױפֿגעהערט צו קלאַפּן דאָס האַרץ פֿונעם גרױסן ייִדישן שרײַבער, שלום־עליכם, האָבן זײַנע אָפּשטאַמלער ווײַטער, ווי יעדעס יאָר אָפּגעמערקט זײַן יאָרצײַט אין מאַנהעטן, דורכן לייענען, און הנאה האָבן פֿון זײַנע ווערק.

די הזכּרה איז פֿאָרגעקומען זונטיק, דעם 22סטן מײַ, ווי יעדעס יאָר — ‏אינעם בנין פֿון דער „ברודערשאַפֿט־סינאַגאָגע‟ (קהילה „בית־אחים‟) אין מאַנהעטן. ‏‏מען האָט זי דורכגעפֿירט בהסכּם מיטן שרײַבערס עטישער צװאה, אין װעלכער ער האָט געװוּנטשן, צװישן אַנדערן, אַז, זײַן משפּחה זאָל „… זיך צונױפֿקלײַבן…מיט גלאַט גוטע פֿרײַנד, און פֿאָרלײענען די דאָזיקע צװאה מײַנע, און אױך אױסקלײַבן אַ מעשׂה פֿון מײַנע מעשׂהלעך, פֿון די סאַמע פֿרײלעכע, און פֿאָרלײענען עס אין װאָסער שפּראַך ס’װעט פֿאַר זײ זײַן מער פֿאַרשטענדלעך, און זאָל מײַן נאָמען דערמאָנט װערן פֿון זײ בעסער מיט אַ געלעכטער אײדער גאָרניט דערמאָנט װערן…‟

‏דעם אָװנט לזכּרון שלום־עליכם האָט געעפֿנט זײַן אור־אײניקל, קענעט קאַופֿמאַן. ער האָט פֿאָרגעשטעלט פֿאַרן עולם די בײַגעװעזענע מיטגלידער פֿונעם שרײַבערס משפּחה, זײערע גוטע פֿרײַנד און חשובֿע געסט, און אױך רעציטירט אײניקע װיצן און אַפֿאָריזמען פֿון זײַן באַרימטן עלטער־זײדן. דערנאָך האָט ער פֿאַרבעטן צום מיקראָפֿאָן דעם באַקאַנטן אַקטיאָר פֿון דער ייִדישער בינע, שײן בײקער, װעלכער האָט פֿאָרגעלײענט אױף ייִדיש אַ פֿראַגמענט פֿון שלום־עליכמס צװאה. זײַן ענגלישע איבערזעצונג האָט רעציטירט דעם שרײַבערס אײנציקער לעבעדיקער אײניקל, דער פּענסיאָנירטער דאָקטער, מוזיקער, קאָמפּאָזיטאָר און פּאָעט, שערװין קאַופֿמאַן. אַזױ װי מיט אַ יאָר צוריק, האָט קאַופֿמאַן אױך פֿאָרגעלײענט ‏דעם זײדנס עפּיטאַפֿיע, איבערגעזעצט אױף ענגליש פֿון זײַן שװעסטער, בעל קאַופֿמאַן. אין זעקס װאָכן אַרום, װעט שערװין װערן 96 יאָר אַלט, ביז הונדערט און צװאַנציק! ‏‏

דער דירעקטאָר פֿונעם ייִדישן ביכער־צענטער אין אַמהערסט, מאַסאַטשוסעטס, אהרן לאַנסקי האָט אַנאַליזירט שלום־עליכמס ליטעראַרישן שאַפֿן אױפֿן סמך פֿונעם קאַפּיטל, „חװה‟ פֿון „טבֿיה דעם מילכיקן‟. לױט דער בקשה פֿונעם שרײַבערס משפּחה, האָבן די דרײַ שױשפּילער — שײן בײקער, יעלענאַ שמולענסאָן און אַלען ריקמאַן, אױסגעפֿירט — אײנצײַטיק אױף ייִדיש און ענגליש — אַ טעאַטראַליזירטע פֿאָרשטעלונג פֿון דער דערציילונג, „ס’אַ ליגן!‟.

‏‏דער פּראָמינענטער דיכטער און ליברעטיסט, דער אױטאָר פֿון טעקסטן צו פּאָפּולערע מיוזיקלס, אַרײַנגערעכנט „פֿידלער אױפֿן דאַך‟ — שעלדאָן האַרניק — האָט פֿאָרגעלײענט אױף ענגליש שלום־עליכמס מעשׂה, „איבער אַ היטל”. דער װעלט־באַרימטער פֿידלער, יצחק פּערלמאַן, לייענט פֿאָר אױף ענגליש די דערצײלונג „דעם זײדנס ‏געשיכטע‟. צום סוף, האָט מען געװיזן אױפֿן גרױסן עקראַן די װידעאָ־רעקאָרדירונג פֿון דער רעדע, װאָס בעל קאַופֿמאַן האָט געהאַלטן בעת איר זײדעס יאָרצײַט מיט דרײַ יאָר צוריק. אַלע אױפֿטריטן אין יענעם אָװנט האָט דער פֿילצאָליקער עולם באַגלײט מיט געלעכטער און אַפּלאָדיסמענטן, און לױט דער לאַנג אײַנגעפֿירטער טראַדיציע, האָט זיך שלום־עליכמס הזכּרה פֿאַרענדיקט, אַוודאי, מיט כּיבוד.