פּרשת בהעלותך, תּשע״ו

Weekly Torah Portion: Bahaaloskho, 5776

Yehuda Blum

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published June 23, 2016, issue of June 25, 2016.

דער חומש „במדבר‟ איז באַקאַנט אין דער וועלט ווי „דער ספֿר פֿון חשבונות‟ אָדער אין דער ייִדישער טראַדיציע — „ספֿר פּקודים‟. די הײַנטיקע פּרשה הייבט ווידער אָן פֿון אַ פּשוטן חשבון: די זיבן ליכט פֿון דער מנורה.

דער באַשעפֿער האָט געהייסן משהן זאָגן זײַן ברודער, אַהרן הכּהן, אָנצוצונדן די מנורה אינעם משכּן אויף אַ געוויסן אופֿן, וואָס צוליב דעם טראָגט די סדרה דעם נאָמען „בהעלותך‟ — בעת דײַן אויפֿהייבן די ליכט. אַהרן האָט געדאַרפֿט פֿאַרזיכערן, אַז די פֿלאַמען ברענען ווי געהעריק און נייטיקן זיך נישט אין זײַן ווײַטערדיקער הילף. די דרײַ ליכט פֿון דער מיזרחדיקער זײַט און דרײַ אַנדערע פֿון דער מערבֿדיקער האָבן זיך גענייגט צום צענטראַלן פֿלאַם, וואָס רעפּרעזענטירט די הייליקע שכינה.

„ויעשׂ כּן אַהרן‟ – און אַזוי האָט אַהרן געטאָן, גיט די תּורה צו. דער באַקאַנטער מדרש דערקלערט, אַז דער דאָזיקער פּסוק לויבט אַהרנען פֿאַרן פֿאָלגן גענוי און נישט בײַטן משה רבינוס אינסטרוקציעס. אויפֿן ערשטן בליק, פֿרעגט זיך דאָך אַ קשיא: פֿאַרוואָס וואָלט אַזאַ מענטש, ווי משה רבינוס ברודער, זײַענדיק אויך אַ גרויסער נבֿיא און אַ געטרײַער ייִדישער מנהיג, געביטן דעם אָנזאָג פֿונעם אייבערשטן אַליין? אַוודאי האָט ער געפֿאָלגט די אינסטרוקציעס!

אויפֿן סמך פֿון אַן אייגנאַרטיקער חסידישער ווערטערשפּיל, טײַטשט דער איזשביצער רבי אײַן, אין זײַן ספֿר „מי השלוח‟, גאָר אַן אַנדער פּשט אינעם דערמאָנטן מדרש. דער פּסוק לויבט אַהרנען פֿאַר דעם, וואָס ער האָט זיך געגעבן אַן עצה, לויט די שטרענג באַשטימטע כּללים, אָנצוצינדן די מנורה אויף אַ חידושדיקן אופֿן, בזריזות און בשׂימחה. אַדרבה, ווען מע טוט אַ מיצווה אויטאָמאַטיש ווי אַ ראָבאָט, ווערט זי פֿאַררעכנט פֿאַר אַ „נבֿלה‟.

נאָך אַ שמועס וועגן דעם ריכטיקן זמן פֿונעם חג־הפּסח, אַ דערציילונג וועגן דעם געטלעכן וואָלקן, וואָס האָט באַגלייט די ייִדן בעת זייערע וואַנדערונגען אינעם מידבר, די באַקאַנטע פּסוקים „ויהי בנסוע האָרון‟, וואָס מיר זאָגן יעדעס מאָל פֿאַרן לייענען די תּורה אין שיל, און אַנדערע ענינים, שליסט זיך די פּרשה מיט אַן אַנדער מעשׂה וועגן אַהרן הכּהן, לויט וועלכער עס שאַפֿט זיך אַן אײַנדרוק, אַז אין אַן אַנדער סיטואַציע האָט ער יאָ קריטיקירט משה רבינוס פּערזענלעכן באַשלוס, וואָס דער אייבערשטער האָט פֿאַררעכנט פֿאַר אַן עבֿירה.

די תּורה דערציילט אונדז, אַז אַהרן און מרים האָבן גערעדט שלעכטס וועגן משהס חתונה מיט אַן „אשה כּושית‟ — בוכשטעבלעך, אַן עטיאָפּישע פֿרוי. הגם אַ גאַנצע ריי מפֿרשים, אָנהייבנדיק מיטן תּרגום־אונקלוס, טײַטשן אָפּ די דאָזיקע פֿראַזע שלא־כּפּשוטו, באַטאָנען אַ צאָל גרויסע קאָמענטאַטאָרן, אַז משה רבינוס פֿרוי האָט טאַקע געשטאַמט פֿון עטיאָפּיע. אַ טייל מפֿרשים לייגט אויך פֿאָר אַ פּשרה, וואָס דערמעגלעכט צו לייזן די סתּירה צווישן די קאָמענטאַרן.

למשל, דער גרויסער מקובל רבי אליעזר פֿון וואָרמס, באַקאַנט ווי דער „בעל הרוקח‟, האָט דערקלערט, אַז הגם משהס ווײַב, ציפּורה, איז געווען אַ מדינישע פֿרוי, איז זײַן מאַמע געווען אַן עטיאָפּישע, און דער אבן־עזרא מיינט, אַז הגם זי האָט געשטאַמט פֿון די מדינים, איז זי פֿאָרט געווען אַ טונקעלע ווי די עטיאָפּן.