קהילה

ידיעות פֿון וואַרשע

News from Warsaw

פֿון קאָבי ווײַצנער

די ידיעות פֿון וואַרשע ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.

ליבע־לידער מיט עלעקטראָנישער מוזיק אויפֿן קראָקעווער פֿעסטיוואַל

וואָס קען מען זען און הערן די טעג בײַם ייִדישן פֿעסטיוואַל אין קראָקע?

לאָמיר אָנהייבן מיט חזנות. פּוילן איז מסתּמא דאָס איינציקע לאַנד, וווּ חזנים זענען כּמעט פּאָפּ־סטאַרס. עס איז דערפֿאַר נישט קיין וווּנדער וואָס דער חזן בן־ציון מילער קומט צו פֿאָרן יאָר־אײַן יאָר־אויס זינגען פֿאַרן פּוילישן עולם, סײַ אין קראָקע, סײַ אין וואַרשע. דער חזן יעקבֿ לעמער, אויך פֿון אמעריקע, און דער חזן אבֿרהם קירשנבוים פֿון ירושלים, פֿארווײַלן אויך דעם עולם אויפֿן הײַ־יאָריקן ייִדישן פֿעסטיוואַל אין קראָקע.

אָלאַ בעלינסקאַ פֿון גדאַנסק זינגט אינעם פֿעסטיוואַל ליבע לידער אויף ייִדיש. איר פּראָגראַם הייסט טאַקע „ליבליד‟. ווער סע וויל זיך צוהערן צו בעלינסקאַ מוז זײַן נישט נאָר אַ ליבהאָבער פֿון ליבע נאָר פון עלעקטראָנישער מוזיק אויך. הכּלל, ווען די חבֿרה פון דער טעלעוויזיע־פּראָגראַם „סטאַר־טרעק‟ (שטערן־שליאַך) וואָלטן גערעדט ייִדיש, וואָלטן זיי מסתּמא געזונגען ליבע־לידער לויט איר נוסח.

וואָס נאָך? לאָמיר נישט פֿאַרגעסן די טשיקאַווע פֿילמען וואָס מען קען זען אויפֿן פֿעסטיוואַל. נעמט, למשל, אַ פֿילם וועגן דער שאַנכײַער געטאָ, ווו פּליטים פֿון אייראָפּע האָבן געלעבט אונטער דער יאַפּאַנישער הערשאַפֿט. די יאַפּאַנער זענען געווען פֿאַשיסטן אָבער נישט קיין אַנטיסעמיטן; אַזוי אַרום אַז די שאַנכײַ געטאָ איז געווען אין תּוך אַ מקום־מקלט פֿאַר די ייִדן ביזן סוף פֿון דער צווייטער וועלט־מלחמה.

קראָקע איז נישט חרובֿ געוואָרן בשעת דער צווייטער וועלט־מלחמה ווי וואַרשע. ייִדישע גאַסן מיט שילן און שולן שטייען דאָרטן עד־היום. אין ראַמען פֿונעם פֿעסטיוואַל קען מען גיין שפּאַצירן אויף די פֿוסטריט פון די קראָקעווער ייִדן מיט ספּעציעלע וועגווײַזערס.

דער פֿעסטיוואַל ענדיקט זיך די ערטשע וואָך יולי.

פֿאַלשער רבֿ פֿון פּויזן האָט פֿאַרדינט $40,000

ווי מיר האָבן שוין פֿריִער איבערגעגעבן, האָבן ישׂראלדיקע טוריסטן דערשמעקט, אַז אַ געוויסער כּלומרשט פּוילישער רבֿ איז קיין שום רבֿ נישט. די סיבה איז זייער אַ פּשוטע. ראשית־כּל, האָט ער קיין מאָל זיך נישט געלערנט אין אַ ישיבֿה און במילא נישט באַקומען קיין סמיכה. עס איז דאָ נאָך אַ קליינע מניעה — ער איז נישט קיין ייִד.

אגבֿ, גאָט זאָל מיך נישט שטראָפֿן פֿאַר די רייד, אָבער ווער סע קוקט אויף די אַקטיאָרן פֿונעם ייִדישן טעאַטער (און נישט נאָר אין וואַרשע) באמערקט גלײַך אַז די כּלומרשט רבנישע קליידער זענען נישט קיין אמתע רבנישע קליידער.

נאָר וואָס זשע, אַ רבֿ אויף דער בינע איז נישט מחויבֿ צו זײַן אַן אמתער רבֿ. הײַנט שפּילט ער אַ רבֿ און מאָרגן שפּילט ער אַן אַלפֿאָנס.

ווער עס האָט געקוקט אויף דעם פֿאַלשן רבֿ פֿון פּויזן האָט געקאָנט גלײַך באַמערקן, אַז קיין שום רבֿ אויף דער וועלט טראָגט נישט אַזעלעכע אויסגעצאַצקעטע שטיוולען ווי ער פֿלעגט טראָגן. און נאָך און נאָך קליינע, אָבער פֿאַר פֿרומע לײַט, זייער קענטלעכע סימנים.

ווי מיר ווייסן קען מען בלויז לויט די היטלען וויסן ווער עס איז אַ סאַטמאַרער און ווער עס איז אַ לובאַוויטשער, און אַזוי ווײַטער.

דערפֿאַר איז עס ממש צו שטוינען אַז דער כּלומרשטיקער רבֿ האָט אָפֿט מאָל זיך באַגעגנט מיט אַנדערע רבנים דאָ אין פּוילן און קיינער האָט, פֿון דעסט וועגן, נישט באַמערקט אַז ער איז אַ פּשוטער שווינדלער.

אַליציאַ קאָוווּס, די פּרעזעסין פֿון דער פּויזנער קהילה האָט געטענהט אַז דער פּוילישער שאַרלאַטאַן האָט גאָרנישט געהאַט פון זײַן כּלומרשט זײַן אַ רבֿ. ער האָט — זאָגט זי — נישט באַקומען קיין שום געלטער פֿון איר קהילה.

די פּאָליאַקן אָבער האָבן אַ ווערטל אַז אויב מען ווייסט נישט וואָרום עס גייט, גייט עס מסתּמא אום געלט.

הכּלל, יעקבֿ בן ניסטל אָדער, ווי ער הייסט אין דער אמתן, יאַצעק נישטשאָטאַ, האָט אויפֿן סמך פֿון זײַן רבנישע קענטענישן געלערנט ייִדנטום נישט אין איין, נישט אין צוויי, נאר אין גאַנצע דרײַ פּוילישע אוניווערסיטעטן.

די פּאָליציי גיט איבער, אַז במשך פֿון זײַן קורצער רבנישער/אַקאַדעמישער קאַריערע האָט ער פֿאַרדינט פֿערציק טויזנט דאָלאַר. פֿאר פֿערציק טויזנט דאָלאַר קען מען קויפֿן אַ קליינינקע דירה אין פּויזן.

און וואָס וועט זײַן מיט די סטודענטן זײַנע? זיי וועלן מוזן נאָך אַ מאָל עקזאַמינירט ווערן.