„בונד“־היסטאָריקער אַנרי מינטשעלעס איז ניפֿטר געװאָרן

Bund Historian Henri Minczeles has Died

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published March 21, 2017, issue of March 29, 2017.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

מינטשעלעס איז געבוירן געוואָרן בײַ פּוילישע אימיגראַנטן אין פּאַריז. ביידע עלטערן זענען געווען שנײַדער. לויט דער משפּחה־לעגענדע, האָט זײַן טאַטע געשטאַמט פֿונעם גרויסן מקובל רבי יצחק לוריא, דער אַריז״ל. בעת דער צווייטער וועלט־מלחמה, האָט מינטשעלעס זיך אַקטיוו אָנגעשלאָסן אינעם קאַמף פֿון די פֿראַנצויזישע פּאַרטיזאַנער קעגן די נאַציס, און זיך באַטייליקט אין דער באַפֿרײַונג פֿון פּאַריז אין אויגוסט 1944.

במשך פֿון אַ סך יאָרן נאָך דער מלחמה האָט ער ממשיך געווען די פֿאַך־טראַדיציע פֿון זײַן משפּחה און האָט געאַרבעט אויף פֿאַרשיידענע שטעלעס אין טעקסטיל־אינדוסטריע. נאָכן פּענסיאָנירן זיך, האָט ער זיך שפּעטער פֿאַרנומען מיט אַקאַדעמישע שטודיעס און אין 1991 פֿאַרטיידיקט אַ דאָקטאָראַט ווי אַ היסטאָריקער. זינט דעמאָלט איז ער באַקאַנט געװאָרן ווי אַ פּראָמינענטער פֿאָרשער.

בעת אַן אינטערװיו מיטן „פֿאָרװערטס“, האָט בערל (בערנאַר) ווײַסראָט, אַ באַקאַנטער פּאַריזער ייִדיש־מומחה, איבערגעגעבן, אַז מינטשעלעס איז שוין יונגערהייט געווען אַן אָנגעזעענער ייִדישער כּלל־טוער. בײַ 36 יאָר האָט ער איבערגעזעצט שמעון דובנאָווס בוך „ייִדישע געשיכטע פֿאַר שול און היים“. אין די 1960ער האָט ער כּסדר געפֿירט לעקציעס אויף ייִדישע טעמעס, פֿון ייִדיש ביז גמרא און קבלה. אין די בונדיסטישע קרײַזן איז ער געווען איינער פֿון די זעלטענע יחידים, וואָס האָבן אַרויסגעוויזן אַ בפֿירושע סימפּאַטיע צו דער טראַדיציאָנעלער פֿרומער ייִדישקייט.

פֿון 1992 ביז 1996 איז מינטשעלעס געווען דער פּרעזידענט פֿונעם פּאַריזער „אַרבעטער־רינג“ און „מעדעם־צענטער“. אַחוץ דער קלאַסישער בונדיסטישער שיטה פֿון „דאָיִקייט“, איז ער אויך געווען נאָענט צו שמעון דובנאָווס אויטאָנאָמיסטישן צוגאַנג, לויט וועלכן שעפֿערישקייט און רוחניות זענען דער עיקר־כּוח פֿון ייִדישקייט אַרום דער וועלט.

פֿאַר אַ טייל פּאַריזער ייִדישיסטן פֿונעם ייִנגערן דור איז דער עלטערער קולטור־טוער שוין געוואָרן אַ מין לעגענדאַרע פֿיגור, הגם װײניק פֿון זיי האָבן אים אַמאָל געזען. מאַרינאַ אַלעקסעיעוואַ־אַנטיפּאָוו, אַ באַגאַבטע יונגע ייִדישע פּאָעטעסע פֿון פּעטערבורג, וועלכע וווינט שוין לאַנג אין פּאַריז, האָט געזאָגט, אַז זי האָט אים נישט פּערזענלעך געקענט, הגם זי באַטייליקט זיך כּסדר אין די פּאַריזער ייִדיש־אונטערנעמונגען. אַן אַנדער ייִדישער פּאָעט, זשיל ראָזיע, האָט געזאָגט דאָס זעלבע. נאַטאַליאַ קריניצקאַ, די ביבליאָטעקאַרין פֿון דער „מעדעם־ביבליאָטעק“, האָט מיר דערציילט, אַז הגם זי האָט געזען מינטשעלעס פֿון צײַט צו צײַט, האָט זי קיינמאָל נישט געהאַט קיין געלעגנהייט זיך מיט אים בעסער צו באַקענען.