אַ בליק אויף צוריק: מיר פּיקעטירן דעם „פֿאָרווערטס‟

That Time We Picketed the Forward

צווישן די באַטייליקטע אין דער פּיקיטיר־אַקציע: די פּאָעטעסע ביילע גאָטעסמאַן (די ערשטע פֿרוי אויף רעכטס); די ייִדיש־לערערין און פֿאָרשערין געלע פֿישמאַן (אין מיטן), און דער געוועזענער שעף־רעדאַקטאָר פֿון יוגנטרוף, ד״ר רחמיאל פּעלץ
צווישן די באַטייליקטע אין דער פּיקיטיר־אַקציע: די פּאָעטעסע ביילע גאָטעסמאַן (די ערשטע פֿרוי אויף רעכטס); די ייִדיש־לערערין און פֿאָרשערין געלע פֿישמאַן (אין מיטן), און דער געוועזענער שעף־רעדאַקטאָר פֿון יוגנטרוף, ד״ר רחמיאל פּעלץ

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published April 02, 2017, issue of April 27, 2017.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

אַחוץ דער ייִדישער שול האָב איך זיך אויך געלערנט אָן אַ שיעור ייִדישע װערטער און אויסדרוקן בעת מײַנע זומערן אינעם בונדיסטישן לאַגער „קעמפּ המשך‟, זינגענדיק די לידער פֿון איציק מאַנגער, אַבֿרהם ליעסין און די האַרץ־רײַסנדיקע געטאָ־לידער, און פֿון די פּיעסעס, וואָס די קעמפּערס און אויפֿפּאַסער האָבן פֿאָרגעשטעלט פֿאַר די עלטערן יעדן באַזוכטאָג; קלאַסישע פּיעסעס ווי אַבֿרהם גאָלדפֿאַדענס „די צוויי קוני־לעמל‟, שלום־עליכמס „שווער צו זײַן אַ ייִד‟ און פּרץ הירשביינס „גרינע פֿעלדער‟. 

פֿון אָט די קלאַסישע ווערק אין דער ליטעראַטור האָב איך זיך געלערנט די ווערטער „קטיגור‟, „נאַגאַן‟, „קאַיאָר‟, „נאַקן‟, „נעלם ווערן‟. כאָטש איך האָב געוויינטלעך נישט אַליין געניצט אַזוינע װערטער אינעם טאָג־טעגלעכן לעבן האָט זיך בײַ מיר שוין דעמאָלט אַנטװיקלט אַ טיפֿער דרך־ארץ צום ריזיקן ייִדישן שפּראַך־אוצר. 

דערפֿאַר, װען איך פֿלעג אַ מאָל אַרײַנקוקן אין די זײַטן פֿונעם „פֿאָרווערטס‟, האָט מיר דאָס לשון אויסגעזען פֿרעמד — און קאָמיש. כּמעט יעדעס דריטע וואָרט איז געווען ענגליש: „שאָו‟ אַנשטאָט פֿאָרשטעלונג; „טעלעוויזשאָן‟ אַנשטאָט טעלעוויזיע; „ספּייס‟ אַנשטאָט קאָסמאָס. בײַ מיר, אַן אַמעריקאַנער געבוירענע, האָט דער מישמאַש פֿון ייִדיש מיט ענגליש (אַ זאַך װאָס איך האָב קיין מאָל נישט געזען אין די פֿראַנצייזישע אַרטיקלען װאָס מיר האָבן געלייענט אין פֿראַנצייזיש־קלאַס) אױסגעזען װי דאָס לשון פֿונעם סטערעאָטיפּישן „גרינהאָרן‟ װאָס פּרוּװט זיך באַרימען מיט זײַן קענטשאַפֿט פֿון ענגליש. 

כ׳האָב אויך נישט פֿאַרשטאַנען פֿאַר וואָס מע האָט אַרײַנגעשטעקט אַ „ה‟ אין געוויסע ווערטער, ווי, למשל, „מעהר‟ אַנשטאָט „מער‟. ערשט דעמאָלט האָט דער טאַטע מיר געגעבן צו פֿאַרשטיין, אַז זיי מאַכן נאָך דעם דײַטשן אויסלייג. אויף דײַטש שרײַבט מען mehr, שרײַבט מען אויף ייִדיש: „מעהר‟. בײַ מיר האָט עס אויסגעזען אויסטערליש.

אַװדאי האָט אונדזער דעמאָנסטראַציעלע נישט נושׂא־חן געװען בײַ די „פֿאָרווערטס‟־אַרבעטער, און אין מיטן דערינען האָט עמעצער פֿון פֿענצטער אַרויסגעװאָרפֿן אויף אונדז אַן איי. ס׳האָט קיינעם נישט געטראָפֿן און מיר האָבן זיך דווקא צעלאַכט פֿון דעם אַבסורדישן „געווער‟.

כאָטש קיין תּיכּפֿדיקן עפֿעקט האָט אונדזער פּיקעטיר־אַקציע נישט געהאַט אויפֿן „פֿאָרװערטס‟, האָבן זיך צו ביסלעך יאָ אָנגעהויבן דרייען די רעדער. כ׳האָב געהערט אַז די שרײַבער וואָס האָבן געגעבן דעם „פֿאָרווערטס‟ דרוקן זייערע ווערק זענען נישט געווען צופֿרידן וואָס די רעדאַקטאָרן „בעסערן אויס‟ זייער לשון, אויס זאָרג אַז די לייענער וועלן נישט פֿאַרשטיין. און שפּעטער האָבן יאָסל און חנה מלאָטעק, די רעדאַקטאָרן פֿון „פּערל פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור‟, אָנגעהויבן שרײַבן זייער רובריק אויף אַ מער מאָדערנעם לשון. מיט דער צײַט האָט וועבער, אַ פּנים, אַליין געזען, אַז ייִדיש איז מער נישט בלויז אַ שפּראַך פֿון אימיגראַנטן, נאָר אַ בכּבֿודיקער לימוד פֿאַר אוניווערסיטעט־סטודענטן, היסטאָריקער און סתּם ייִדן איבער דער וועלט, און אַז דער „פֿאָרווערטס‟ קאָן טאַקע האָבן אַ צוקונפֿט, אַ דאַנק זיי.

בעת אַן אינטערװיו מיט דער ייִט״אַ אין 1972 האָט וועבער טאַקע נאָכגעגעבן: „ווען איך זע וויפֿל יונגע־לײַט פֿאַראינטערעסירן זיך הײַנט מיט ייִדיש, גיט עס מיר אַ האָפֿענונג אַז די צײַטונג װעט מיך נאָך לאַנג איבערלעבן.‟