ייִדישע משומדים אין צאַרישן רוסלאַנד

Jewish Converts in Tsarist Russia


פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published June 06, 2017, issue of June 29, 2017.

אין שלום אַשס ראָמאַן „פּעטערבורג” איז פֿאַראַן די טשיקאַװע פֿיגור, מאַדאַם קװאַסנעצאָװאַ, אַ געשמדטע ייִדענע װאָס האַלט אַ הײַזל אין פּעטערבורג, און אױך אַן אַכסניה פֿאַר ייִדן, װאָס קומען אין דער רוסישער הױפּטשטאָט צוליב זײערע צרות.

פֿאָרמעל געהערט זי צו דער „רעכט־גלױביקער” קריסטלעכער אמונה, אָבער אין דער הײם פֿירט זי זיך סײַ קריסטלעך סײַ ייִדישלעך. זי גלױבט אַז „אין צװײען איז שטאַרקער”. זי האָט, דערקלערט שלום אַש איראָניש, „שלום געמאַכט מיט דעם טױזנט־יעריקן קריג, װאָס די באַגרינדער פֿון די אמונות האָבן אַרײַנגעװאָרפֿן צװישן די מענטשן.” קװאַסנעצאָװאַ פּראַװעט סײַ קריסטלעכע סײַ ייִדישע יום־טובֿים: „נעבן דעם קריסטוס־בױם האָט זיך געפֿונען אַ ייִדישער חנוכּה־לאָמפּ, װעלכן זי האָט געלאָזט באַלײַכטן אין זײַנע אַלע נײַן ליכטלעך.”

די דאָזיקע פֿרױ, װאָס האָט אין דער הײם געטראָגן אַ שײטל און זיך גערופֿן דבֿורה־לאה, איז ניט געװען קיין פּראָדוקט פֿון שלום אַשס שעפֿערישער פֿאַנטאַזיע. אַזאַ מין פֿענאָמען איז געװען מער פֿאַרשפּרייט צװישן ייִדן ווי מע מיינט. אָפֿט מאָל האָבן זיי געביטן זײער אמונה צוליב פּראַקטישע צװעקן, ווי, למשל, כּדי צו באַקומען דאָס װױנרעכט אין גרױסע רוסישע שטעט. אָבער אין די אױגן פֿון דער צאַרישער מאַכט זײַנען זײ געװען פֿאַרברעכער. אַז מע װאָלט געכאַפּט דבֿורה־לאהן בײַם פּסחדיקן סדר, װאָלט מען זי געקאָנט פֿאַרמשפּטן אויף לאַנגע יאָרן אין תּפֿיסה.

משומדים טרעפֿן זיך ניט זעלטן אין דער ייִדישער ליטעראַטור, װי, למשל, בײַ דוד בערגלסאָן און זלמן שניאור. אָבער דער סאַמע באַרימטער בײַשפּיל איז אַװדאי חװה אין שלום־עליכמס „טבֿיה דעם מילכיקער”, װאָס האָט זיך פֿאַרליבט אין אַ קריסטלעכן שכן און מיט אים חתונה געהאַט. שמואל־לײב ציטראָן װידמעט דער טעמע פֿון משומדים אין אַ פּרטימדיקן היסטאָריש־מעמואַריסטישן חיבור. אָבער ערשט איצט האָט דער דאָזיקער ענין באַקומען אַ געהעריקע פֿאָרשערישע היסטאָרישע באַהאַנדלונג אין דעם בוך פֿון עלי שײנקער, „”װידויים פֿונעם שטעטל: משומדים אין דער רוסישער אימפּעריע, 1817־1906”.

להיפּוך צו ציטראָן, באַטראַכט שײנקער ניט די באַרימטע פּערזענלעכקײטן, נאָר דעם פּראָסטן עמך, װאָס צוליב פֿאַרשידענע סיבות האָבן זײ באַשלאָסן צו בײַטן זײער גלויבן. עס איז מערקװירדיק, װאָס אַ סך פֿון זײ האָבן דאָס געטאָן ניט צוליב אַ פּראַקטישן געװינס. די געשיכטע פֿון טבֿיהס חװה איז געװען גאַנץ טיפּיש. אַ ייִדיש מײדל פֿון אַ שטעטל האָט זיך פֿאַרליבט אין אַ קריסטלעכן יונגערמאַן, אָבער חתונות צװישן ייִדן און קריסטן זײַנען געװען שטרענג פֿאַרװערט לױטן רוסישן געזעץ. עס איז אױך געװען פֿאַרװערט פֿאַר אַ קריסט זיך מגייר צו זײַן, אַזױ אַז דער שמד איז געװען דער אײנציקער אופֿן וואָס אַ קריסט און אַ ייִד קענען חתונה האָבן.