ידיעות פֿון וואַרשע

News From Warsaw

פֿון קאָבי ווײַצנער

Published June 13, 2017, issue of June 29, 2017.

די ידיעות פֿון וואַרשע ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.

אַקטיוויטעטן אין דער פּריוואַטער ייִדישער שול זענען צו טײַער פֿאַר דורכשניטלעכע משפּחות

אין קאָמוניסטיש פּוילן האָבן ייִדישע קינדער זיך געלערנט ייִדיש און ייִדישע ליטעראַטור אין מלוכישע ייִדישע שולן. די בעסטע צווישן זיי איז מסתּמא געווען די פּרץ־שול אין לאָדזש.

פֿאַר דער מלוכישער אַנטיסעמיטישער אַקציע אין יאָר 1968, האָבן ייִדישע קינדער אין פּוילן, במשך פון 23 יאָר, באַקומען אַן ערשטקלאַסיקע ייִדישע־פּוילישע דערציִונג.

אַלץ בחינם.

צום באַדויערן, ווען פּוילן איז פּטור געוואָרן פֿון די קאָמוניסטן, האָט מען נישט אויפֿגעבויט דאָס וואָס איז צעשטערט געוואָרן אין יאָר 1968.

אַנשטאָט אַ מלוכישער שול, האָבן מיר די טעג אַ פּריוואַטע ייִדישע שול אין וואַרשע. אַ פּריוואַטע שול האָט שוין אַזאַ טבֿע, זי קאָסט אַ סך געלט.

נאָך אַ זאַך. די שול האָט כּל־המינים אַקטיוויטעטן וואָס קאָסטן גרויסע געלטער. נעמט, למשל, אַ סקי־קורס אין די אַלפּן בשעתן ווינטער־אורלויב. נישט בחינם, פֿאַרשטייט זיך. וואָס זאָל איך אײַך זאָגן? כּדי צו שיקן מײַנע דרײַ קינדער אויף אַזאַ אָדער ענלעכע קורסן וואָלט איך געדאַרפט פֿאַרזעצן מײַן לעצט העמד.

נישט אַלע מוזן, אָדער אפֿשר בעסער געזאָגט קענען פֿאָרן אויף אַזעלכע קורסן; נאָר די וואָס האָבן רײַכע טאַטע־מאַמעס. אָבער גיי דערצייל אַ קינד אַז זײַנע חבֿרים פֿאָרן יאָ אין די בערג און ער נישט ווייל זײַן טאַטע איז נישט קיין גבֿיר.

הכּלל, ס’איז זייער גוט וואָס ס׳איז דאָ אַ פּריוואַטע שול וווּ רײַכע קינדער פֿילן זיך ווויל. כּן ירבו. גוט אָבער וואָלט געווען ווען חוץ דער פּריוואַטער שול וואָלט געווען אויך אַ מלוכישע בחינמדיקע שול, פֿאַר קינדער פֿון אַרבעטנדיקע טאַטע־מאַמעס.

אַגבֿ, די קינדער אין די פּריוואַטע ענגלישע, דײַטשישע אָדער פֿראַנצויזישע שולן אין וואַרשע רעדן אַלע פֿליסיק ענגליש, דײַטש אָדער פֿראַנצויזיש; אַפֿילו די וואָס בײַ זיי אין שטוב רעדט מען בלויז פּויליש. די סיבה: אַלע לימודים ווערן געפֿירט אויף די דאָזיקע שפּראַכן. אין דער ייִדישער שול איז די לערן־שפּראַך נישט העברעיִש, נאָר פּויליש. העברעיִש, ווי אַלע שפּראַכן, דאַרף מען באַניצן כּדי זי צו באַהערשן.

ייִדיש, ווי אין דער אַמאָליקער מלוכישער פּרץ שול, לערנט מען דאָרט בכלל נישט.

לאָמיר דאָ דערמאָנען נאָך אַ טשיקאַווען פֿאַקט. ייִדיש איז אָנערקענט אין פּוילן ווי אַ נאַציאָנאַלע שפּראַך. נישט די נאַציאָנאַלע שפּראַך אָבער פֿאָרט אַ נאַציאָנאַלע שפּראַך, די אָפֿיציעלע שפּראַך פֿון דער ייִדישער מינדערהייט.

במילא, וואָלט מען געקאָנט פֿאָדערן און קריגן בײַ דער רעגירונג אַ ייִדישע שול, ווי עס איז געווען בײַ די קאָמוניסטן. אַ שול וווּ ייִדישע קינדער קענען זיך באַקענען מיט זייער שפּראַך און קולטור, ווי עס פֿירט זיך בײַ די פֿראַנצויזן אין קאַנאַדע אָדער די אַראַבער אין ישראל.

נישט חלילה פֿאַרמאַכן די עקזיסטירנדיקע פּריוואַטע ייִדישע שול, נאָר פֿאַרקערט, עפֿענען אַ צווייטע, מלוכישע שול, ווי זאָגט מען עס, מער „עמך־דיק”.

אין אַמעריקע דאַרפן ייִדן שיקן זייערע קינדער אין אַ פּריוואַטער ייִדישער שול כּדי זיי זאָלן האָבן אַ ייִדישע דערציִונג. אין פּוילן וואָלטן מיר געקאָנט האָבן אַ ייִדישע שול פּונקט ווי מיר האָבן אַ מלוכישן/שטאָטישן ייִדישן טעאַטער.

דאָס וואָלט געווען זייער גוט ווײַל מיר פֿאַרדינען אַ סך ווייניקער ווי אונדזערע מערבֿדיקע ברידער (זאָל זיי ווויל באַקומען).

ווי מיט אַ סך זאַכן אין לעבן, קען דאָס אַלץ פֿאָרקומען אונטער איין באַדינג: מע דאַרף עס וועלן.

פּענסיאָנערן לערנען זיך ישׂראלדיקע פֿאָלקסטענץ, העברעיִש און ייִדיש

טעמפּוס פֿוגיט, פֿלעגן זאָגן די אַלטע רוימער. די צײַט לויפֿט. דער זומער שטייט פֿאַר דער טיר און נאָך אַ יאָר האָט זיך געענדיקט אויפֿן פֿאָלקס־אוניווערסיטעט פֿון דער שלום־פֿונדאַציע.

דעם צוועלפֿטן יוני האָבן געשפּילט, געטאַנצט און געזונגען די שוין נישט אַזוי יונגע תּלמידים אויף דער בינע פֿונעם „גאַרניזאָן טעאַטער‟ אין וואַרשע.

זיי באַווײַזן דאָס וואָס זיי האָבן אַזוינס געלערנט במשך פונעם יאָר. און וואָס האָבן זיי זיך געלערנט? זייער אַ סך. ישׂראלדיקע פֿאָלקסטענץ, פּאַנטאָמימע, העברעיִש, ייִדיש און נאָך און נאָך.

הכּלל, די פּענסיאָנירטע תּלמידים בײַ דער „שלום-פֿונדאַציע‟ האַלטן נישט פֿון זיצן אין שטוב און קוקן אויף די פּאַנעלעך וואָס האַקן אַ טשײַניק אויפֿן טעלעוויזיע־עקראַן.

ניין, זיי גייען אין אוניווערסיטעט און לערנען זיך שטענדיק נײַע זאַכן.

תּלמידים, זײַט וויסן, בלײַבן אייביק יונג.

די לעצטע אַרטיקלען

The Yiddish Daily Forward welcomes reader comments in order to promote thoughtful discussion on issues of importance to the Jewish community. In the interest of maintaining a civil forum, The Yiddish Daily Forwardrequires that all commenters be appropriately respectful toward our writers, other commenters and the subjects of the articles. Vigorous debate and reasoned critique are welcome; name-calling and personal invective are not. While we generally do not seek to edit or actively moderate comments, our spam filter prevents most links and certain key words from being posted and The Yiddish Daily Forward reserves the right to remove comments for any reason.