נײַ־אַנטדעקט ליד פֿון אַבֿרהם סוצקעווער: „צום ברודער‟

Newly Discovered Poem by Abraham Sutzkever

Martynas Mazvydas National Library of Lithuania/YIVO Institute for Jewish Research

פֿון פֿאָרווערטס־רעדאַקציע

Published October 25, 2017, issue of October 27, 2017.

פֿאַראַכטאָגן האָט דער „ייִוואָ‟ געלאָזט וויסן, אַז אַחוץ די שוין־באַקאַנטע דאָקומענטן וואָס די „פּאַפּירענע בריגאַדע‟ האָט באַוויזן צו ראַטעווען, האָט מען לעצטנס אַנטדעקט אין ווילנע נאָך 170,000 זײַטן פֿון דאָקומענטן, וועמענס עקסיסטענץ איז ביז איצט ניט געווען באַקאַנט. די נײַע דאָקומענטן וועלן דיגיטאַליזירט ווערן ווי אַ טייל פֿונעם „ווילנער פּראָיעקט‟, וואָס ווערט אָנגעפֿירט פֿונעם „ייִוואָ‟ בשותּפֿות מיט דער מלוכישער ביבליאָטעק פֿון ליטע.

צווישן די לעצטנס אַנטדעקטע אוצרות האָט מען געפֿונען לידער פֿון חיים גראַדע, פּערזענלעכע בריוו פֿון שלום־עליכם און צען לידער פֿון אַבֿרהם סוצקעווער, וואָס ער האָט געשריבן בעת דער צווייטער וועלט־מלחמה. נײַן פֿון די לידער זענען שוין באַקאַנט דער וועלט אָבער ד׳׳ר דוד פֿישמאַן, געשיכטע־פּראָפֿעסאָר פֿון „ייִדישן טעאָלאָגישן סעמינאַר‟, וואָס האָט איבערגעקוקט די מאַטעריאַלן, האָט באַמערקט, אַז איינער פֿון די לידער איז בכלל קיינמאָל פֿריִער ניט פּובליקירט געוואָרן. אָט ברענגען מיר, צום ערשטן מאָל, דאָס ליד „צום ברודער‟, וואָס סוצקעווער האָט אָנגעשריבן דעם 9טן אַפּריל, 1943. דעם ברודער, משה סבֿיר, צו וועמען דער פּאָעט ווענדט זיך, האָט עולה געווען קיין ארץ־ישׂראל פֿאַר דער צווייטער וועלט־מלחמה.

צום ברודער

א

… שטאַרקער פֿאַר נקמה אָן די שעכטער פֿון דײַן מאַמען —
זאָל זײַן דײַן ליבשאַפֿט צו דײַן מאַמעס האַרץ,
וועמעס קערנער ס׳טראָגן זיך ווי פֿרילינגדיקע ריחות,
און וועלן בײַ דײַן מידבר־שוועל
אויס ביינערדיקע זאַמדן,
אַרויסבליִען פֿאַר דיר,
אין שעה פֿון ביטערקייט, —
אָ גאָט!

###ב

און מײַן געזאַנג זאָלסטו ניט זוכן
און ניט דעם רעשט פֿון מײַנע גלידער,
נאָר וווּ דו ביסט, דו איינציקער פֿון ברידער,
אַ הויפֿן מידבר־זאַמד זאָלסטו פֿאַרזוכן;
וועט דיר יעדער זאַמד באַזונדער
ברענגען גרוסן פֿון דער נידער;
וווּ ניט אויסגעלייזטער וווּנדער
בינדט דעם קוואַל פֿון מײַנע לידער

 

דעם 9טן אַפּריל, 1943.