ווען כינע האָט פֿאַרווערט ייִדיש

That Time China Banned Yiddish

די הויפּט־שיל אין כאַרבין, כינע
Getty Images
די הויפּט־שיל אין כאַרבין, כינע

פֿון „פֿאָרווערטס‟־רעדאַקציע

Published February 06, 2018.

פֿאַר ס׳רובֿ „פֿאָרווערטס‟־לייענער איז עס ניט קיין חידוש צו הערן, אַז מע האָט במשך פֿון די יאָרן פֿאַרווערט די ייִדישע שפּראַך אין פֿאַרשידענע מקומות. ווער געדענקט אָבער הײַנט, אַז מע האָט זי אַמאָל אויך פֿאַרווערט אין כינע!

די „ייִדישע טעלעגראַפֿישע אַגענטור‟ דרוקט רעגלמעסיק אָפּ אויף איר וועבזײַט אַלטע באַריכטן פֿון פֿאַרגאַנגענע יאָרן, דער עולם זאָל קענען איבערלייענען וועגן טשיקאַווע און פֿאַרגעסענע פּאַסירונגען. לעצטנס האָט מען אַרויפֿגעשטעלט אַ באַריכט פֿון 1926, וואָס לייענט זיך אַזוי:

כאַרבין, דעם 31סטן דעצעמבער

די ייִדישע אײַנוווינער פֿון דער כאַרבינער רעפּובליק אינעם ווײַטן מיזרח פֿון כינע פּראָטעסטירן איצט אַ גזירה קעגן ייִדיש מצד די כינעזישע אינסטאַנצן.

כאָטש די פֿאַראָרדענונג, אַז מע טאָר ניט רעדן ייִדיש אין דער עפֿנטלעכקייט, איז געשאַפֿן געוואָרן אין 1922, האָט מען ביז לעצטנס זעלטן־ווען דורכגעפֿירט די גזירה. פֿאַראַכטאָגן האָבן די כינעזישע אינסטאַנצן אָבער געלאָזט וויסן, אַז במשך פֿון די חנוכּה־פֿײַערונגען וועט מען ניט טאָלערירן, מע זאָל רעדן ייִדיש במשך פֿון די טעאַטער־פֿאָרשטעלונגען, קאָנצערטן אָדער עפֿנטלעכע אַסיפֿות. די רבנים האָבן דערפֿאַר געדאַרפֿט האַלטן זייערע דרשות אויף רוסיש.

די גזירה קעגן ייִדיש האָבן אויפֿגעהעצט געוועזענע רוסישע באַאַמטע, מיטגלידער פֿון די ׳שוואַרצע הונדערטער,׳ וואָס אַרבעטן הײַנט פֿאַר דער כאַרבינער רעגירונג.‟

ייִדן פֿונעם צאַרישן רוסלאַנד האָבן זיך לכתּחילה באַזעצט אין כאַרבין אין 1897 ווען מע האָט פֿאַרענדיקט אַ נײַע באַנליניע. נאָך דעם וואָס אַ סך פּליטים פֿון דער ערשטער וועלט־מלחמה האָבן זיך באַזעצט אינעם ראַיאָן, איז די באַפֿעלקערונג געוואַקסן אַזש ביז 15,000 נפֿשות אין די 1930ער.