טשיקאַווע פֿילמען פֿון ראָש־השנה אין אומאַן

Video Highlights of Rosh Hashanah in Uman

דעם 16טן סעפּטעמבער 1941 איז די גאַנצע ייִדישע קהילה פֿון אומאַן, אוקראַיִנע (24,000 נפֿשות) דערשאָסן געוואָרן אין אַ מאַסן־גרוב דורך די אַקראַיִנישער קאָלאַבאָראַטאָרן במשך פֿון אַכט בלוטיקע שעהן. הײַיאָר, צופֿעליק אין דער זעלביקער וואָך, נאָר מיט 74 יאָר שפּעטער, האָט זיך אָנגעזאַמלט אַ ריזיקער עולם חרידישע מענער און ייִנגלעך אינעם זעלביקן שטעטל, כּדי צו פּראַווען ראָש־השנה בײַם קבֿר פֿונעם חסידישן רבי און בעל־משלים רבי נחמן פֿון בראַצלעוו.

די יערלעכע נסיעה פֿון מתפּללים קיין אומאַן, וואָס עס האָבן לכתּחילה געמאַכט בלויז געוויסע בראַצלעווער חסידים, איז אין די לעצטע 15 יאָר פֿאַרוואַנדלט געוואָרן אין אַ ריזיק געשעעניש, וואָס ציט צו פֿרומע ייִדן פֿון אַלע קרײַזן און עטנישע הינטערגרונטן (ווי אויך אַ קליינע צאָל נײַגעריקע פֿרײַע און האַלב־פֿרײַע ייִדן) פֿון איבער דער גאָרער וועלט.

הײַיאָר האָבן העכער 29,000 ייִדן אָנטייל גענומען אין די פֿאַרשידענע מנינים, קאָנצערטן, ירידן און אַנדערע אַקטיוועטן בעת דער נסיעה, וואָס זעט אויס, ווי אַ געמיש פֿון אַ חסידישן „וווּדסטאַק‟, אַן עולה־רגל און אַ ריזיקער ישיבֿה אונטערן פֿרײַען הימל.

צוליב דער הויכער צאָל ישׂראלים פֿון פֿאַרשידענע הינטערגרונטן און דעם אָנטייל פֿון ישׂראלידקע פּאָליציאַנטן און וועכטער, וואָס האַלטן אַן אויג אויפֿן עולם, איז העברעיִש געוואָרן די הויפּט־שפּראַך פֿון דער אונטערנעמונג. דאָרטן הערט מען אויך, פֿאַרשטייט זיך, זייער אַ סך ייִדיש, בפֿרט ווען עס קומען זיך צונויף חסידים פֿון ישׂראל און אַמעריקע. ס׳איז זיי פֿאָרט גרינגער צו פֿאַרשטיין איינער דעם אַנדערן אויף מאַמע־לשון, איידער אויף עבֿרית אָדער ענגליש. און צומאָל, ווי אינעם פֿאָלגנדיקן טשיקאַוון שטיקל פֿילם, רעדט מען דאָרטן אויף ייִדיש, אַפֿילו ווען ניט אַלע פֿאַרשטייען עס.

די הײַנטיקע בראַצלעווער חסידים, בפֿרט די „נה־נח‟־באַוועגונג, זענען באַקאַנט פֿאַר זייער עלעקטראָנישער און „טראַנץ‟־מוזיק. אין אומאַן הערט מען, פֿאַרשטייט זיך, זייער אַ סך רעשנדיקע חסידישע טראַנץ־מוזיק, אַזוי ווי אין די צוויי פֿאָלגנדיקע פֿילם־אויסצוגן.

מע הערט אויך דאָרטן מער טראַדיציאָנעלע מוזיק. אָט שפּילט אַ דאָרטיקע אוקראַיִנישע קאַפּעליע, וואָס קלינגט גאַנץ ענלעך צו קלעזמער־מוזיק.

און אָט שפּילט אַ היימישע קלעזמער־קאַפּעליע פֿון ישׂראל אויפֿן וועג קיין אומאַן.

אינעם פֿאָלגנדיקן אויסצוג קען מען זען ווי עס האָט פֿאַראַיאָרן געשפּילט די זעלביקע קאַפּעליע, צוזאַמען מיט אַ ריי אַנדערע מוזיקער, אַ פּנים, נאָך אַ טיש אין אומאַן.

בעת זייערע פֿאָטערס טאַנצן, דאַווענען אין דבֿקות און סתּם פֿאַרברענגען בציבור, לערנען זייערע זין אין חדר. אָט קען מען דאָ הערן, ווי מע לערנט זיך אויף אַ קול אויף אַן אַשכּניזישער חבֿרה, וואָס דערמאָנט זיך אינעם אַמאָליקן דאָרטיקן ייִדישן לעבן.

דער קבֿר פֿון רבי נחמן איז, פֿאַרשטייט זיך, דער הויפּט־ציל. אָט דאַוונט מען בײַם קבֿר, אַזוי ווי די אָנהענגער פֿונעם צדיק טוען שוין 215 יאָר.