גלות־אַמעריקע

Exile America

Getty Images

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published February 19, 2013.

נאָך אַזוי פֿיל גלותן האָבן מיר אַרײַנגעטראָפֿן אין פּינטל, מיר האָבן אָנגעכאַפּט גאָט בײַ דער באָרד און צו וויסן געטאָן דעם אויבערשטן בזה־הלשון:

“אדוני בורא עולם! דיינו! זאָל שוין זײַן גענוג צו פּלאָנטערן זיך אונטער די פֿיס בײַ די ווילדע פֿעלקער, די אומות־העולם, וואָס ווילן דווקא פּטור ווערן פֿון דײַנע אתא בחרתניקעס און באַווײַזן דער וועלט, אַז מאַכט איז פּראַכט. דערווײַליק האָבן מיר זיך געכאַפּט, אָז גאָט העלפֿט יענעם וואָס העלפֿט זיך אַליין.”

זײַנען מיר דערווײַל אַרײַנגעפֿאַלן אין אַ גאָלד־גרוב, אַ גלות מיט אַלע פּיטשעווקעס, וווּ “מעל ברוקס” איז גאָט, “טשאַרלסטאָן העסטאָן” איז משה רבינו, און “וווּדי אַלען” זאָגט זיך אָפּ פֿון צושטעלן זיך צו די קומענדיקע וואַלן פֿאַר פּרעזידענט פֿון די פֿאַראייניקטע־שטאַטן אָן דער הסכּמה פֿון זײַן פּסיכיאַטער.

דאָ אין גלות אַמעריקע האָבן מיר זיך אָנגעטראָפֿן אין אמתן גן־עדן, און דווקא אויף דער וועלט. דאָ שטערט אונדז נישט קיינער צו עסן פֿונעם עץ־הדעת, און וווּנדער איבער וווּנדער, קיינער יאָגט אונדז נישט און קיינער פּלאָגט אונדז נישט, פֿאַרקערט, מ’ווערט נאָך באַלוינט, באַשוינט און געשאַצט פֿאַרן גרויסן וויסן, וואָס מיר געניסן פֿונעם בוים פֿון וויסן, דער עיקר, אין די “אײַווי ליג” אוניווערסיטעטן.

דאָ זײַנען מיר פֿרײַ צו פֿאַרזוכן אויך דעם טעם פֿונעם עץ־החיים און דערגיין איין מאָל פֿאַר אַלעמאָל, ווער מיר זײַנען און וואָס טוט זיך אין אונדזער צעלולאַרן צונויפֿשטעל, באַקענען זיך מיט דער סטרוקטור פֿון אונדזער גענעטישן בוים פֿון לעבן. און קיינער שטייט אונדז נישט אין וועג, פֿאַרקערט, מ’באַלוינט אונדז מיט נאָבעל־פּרעמיעס.

שטעל איך זיך אַוועק אַנטקעגן דעם זיבעטן הימל, און לאָז זיך וווילגיין בלשון הבאַרדיטשעווער אַזוי צו זאָגן:

“רבונו של עולם! איצט פֿאַרשטיי איך פֿאַר וואָס דו האָסט אונדז פֿאַרטריבן פֿונעם גן־עדן און פֿאַרשפּרייט אונדז איבער אַלע פּני־העולם און אויסגעשפּרייט פֿאַר אונדז אַ ים מיט גלותן. דו האָסט געהאַט אין זינען מסתּמא אונדז אַפּצולערנען אַ לעקציע אַז מיט גאָט שפּילט מען זיך נישט, ווײַל גאָט איז אַ שטרענגער טאַטע. האָסטו מיט אונדז געלערנט בלק.

אָבער מיר האָבן זיך נישט אונטערגעגעבן, מיר האָבן באַוויזן, אַז מיר זײַנען אַן עם־חריף, אַ האַרטנעקיק פֿאָלק, אויף אַלע ייִדישע קינדער. און כאָטש מיר זײַנען שוין ווײַט פֿון אדם־הקדמון, זײַנען מיר נאָך אַלץ בצורת־אָדם, משטיינס געזאָגט, אָבער אויס און נישט מער בלוט און זויערמילך, מיר האָבן אויפֿגעטאָן וועלטן, שעפּסט כאָטש נחת?

“מיר האָבן דיך אויסגעוויילט און געפֿורעמט דיך אין אונדזער געשטאַלט, נעמלעך, מיר זעען דיך ווי אַ פֿרומער ייִד מיט אַ לאַנגער, ווײַסער באָרד, געקרײַזלטע פּאות מיט אַ שטרײַמל אויפֿן קאָפּ, אײַנגעוויקלט אין טלית און תּפֿילין זיצנדיק אַזוי מילי־מיליאַסן יאָרן אויף דײַן כּסא־הכּבֿוד אין אוניווערס. און ווען דו ביסט גוט אויפֿגעלייגט, פּליעסקעסטו מיט די הענט, און די פֿיס גייען אַ “קאַזאַטשאָק”, מאַכסט הקפֿות אַרום דײַן תּורה בצורת־הליובאַוויטש. און ווען ס’איז דיר ביטער, פֿאַרגייסטו אין אַ יום־כיפּורדיקן יאָמער.

דערווײַל באַרויִק זיך, רבונו־של־עולם, עס גייט אונדז גוט ווי די וועלט וואָס מיר האָבן זיך צו איר דאָראָבעט דאָ אינעם גאָלדענעם גלות. כאַפּ אַ בליק וואָס ס’טוט זיך אין הייליקן לאַנד, וועסט עס אסור גלייבן, אַן אמתער גן־עדן, וואָלסט עס אסור דערקענט. און אַרום און אַרום טשאַטעווען זיך אויף אונדז אַ באַנדע שׂונאים. איז באַווײַז אַ נס, טו זיי אָן דעם באַרג סיני אויפֿן קאָפּ, וועלן מיר וויסן פֿון אַ לעבן.