לערנט זיך ייִדיש מיט מאָבי דעם ראָבאָט

Learn Yiddish With Moby the Robot


פֿון איציק גאָטעסמאַן

Published May 13, 2013, issue of June 07, 2013.

„גוט־מאָרגן. איך הייס נעמי — איך בין אַ מיידל. גוט־מאָרגן, מאָבי! ער איז אַ ראָבאָט.‟

אַזוי הייבט זיך אָן די ערשטע לעצקציע פֿון אַ נײַער אינטערנעץ־פּראָגראַם, וואָס הייסט „ייִדיש־פּאָפּ‟; אַ פּראָגראַם מיט אַנימאַציע־פֿילמען, אין וועלכע איינער פֿון די הויפּט־כאַראַקטערן איז אַ שטומער ראָבאָט. די ייִדישע גאַס וואַרט שוין לאַנג צו זען די רעזולטאַטן פֿונעם פּראָיעקט, וואָס האָט זיך אָנגעהויבן מיט דרײַ יאָר צוריק. די איניציאַטיוו איז געקומען פֿון ד״ר אַבֿרהם קאַדאַר, דער באַלעבאָס פֿון דער פּעדאָגאָגיע־פֿירמע BrainPOP און דער אַלמן פֿון דער פּעדאַגאָגין, ד״ר נעמי קאַדאַר, אַן איבערגעגעבענע ייִדיש־לערערין און פֿאָרשערין פֿון דער ייִדישער קינדער־ליטעראַטור. זי האָט אויך געלערנט צו שאַפֿן ESL-מאַטעריאַלן (ענגליש ווי אַ צווייטע שפּראַך) און געאַרבעט בײַ BrainPOP.

מאַיה קאַדאַר
מאַיה קאַדאַר

נאָך איר פֿריצײַטיקן טויט אין 2010 האָט איר משפּחה באַשלאָסן צו אַנטוויקלען די לערן־פּראַגראַם פֿאַר ייִדיש דורך זייער געשעפֿט. „מיר האָבן געהאַלטן, אַז דער פּראָיעקט איז אַ פּאַסיקער כּבֿוד לזכּרון מײַן מאַמעס לײַדנשאַפֿט צו ייִדיש. זי וואָלט אַזאַ פּראָיעקט דורכגעפֿירט אַליין, ווען זי וואָלט געלעבט‟, האָט דערציילט איר טאָכטער מאַיה קאַדאַר. אַלע דרײַ קינדער פֿון נעמי און אַבֿרהם האָבן שטודירט ייִדיש. מאַיה האָט זיך געלערנט אין דער פּראָגראַם פֿונעם ייִוואָ און דעם בר־אילן־אוניווערסיטעט, אָבער איז זיך מודה, אַז זי קען לייענען אַ סך בעסער ווי זי קען רעדן.

די פֿירמע BrainPOP, וואָס פּראָדוצירט אַנימירטע לערן־מאַטעריאַלן פֿאַר ספּעציפֿישע לימודים, האָט מען געשאַפֿן אין 1999. אַבֿרהם קאַדאַר איז פֿון פֿאַך אַן אימונאָלאָג און קינדער־דאָקטער, אָבער ער האָט זיך אונטערגענומען צו שאַפֿן לערן־פּראָגראַמען, כּדי „יונגע פּאַציענטן זאָלן פֿאַרשטיין שווערע געדאַנקען דורך אַ שאַפֿערישן אופֿן‟. די לעקציעס פֿון BrainPOP קען מען ניצן ווי אַ יחיד וואָס לערנט זיך אַליין, אָדער אין אַ גרופּע מיט עטלעכע אַנדערע מענטשן; אָדער מיט אַ גאַנצן קלאַס צוזאַמען. די פֿירמע פֿאַרקויפֿט זייער סחורה צו דערציִער און לערן־אינסטיטוציעס, אָבער די „ייִדיש־פּאָפּ‟־פּראָגראַם וועט מען קענען ניצן אומזיסט אויף דער אינטערנעץ, און יעדע עטלעכע חדשים וועט מען פֿאַרעפֿנטלעכן אַ נײַע לעקציע.

לויט מאַיה קאַדאַר האָט מען צוזאַמענגעשטעלט אַן אידעאַלע מאַנשאַפֿט פֿון טעכניקער, גראַפֿיקער, אַנימאַטאָרן און ייִדיש־קענער צו שאַפֿן די נאָוואַטאָרישע ייִדיש־פּאָפּ־פּראָגראַם. די לעקציעס נעמען אַרײַן פֿיל־קולטורעלע אַספּעקטן —„דאָס איז אַנדערש פֿון דעם וואָס מענטשן האָבן דערוואַרט, אָבער מיר האַלטן, אַז דאָס איז ייִדיש פֿאַרן 21סטן יאָרהונדערט‟. די צונויפֿשטעל־מאַנשאַפֿט האָט אין זינען געהאַט אַרײַנצונעמען אַלע מעגלעכע באַניצער פֿון דער פּראָגראַם. אַ דאַנק דעם, וועט מען „געפֿינען טראַדיציאָנעלע עלעמענטן‟ און „אַרויסווײַזן דרך־ארץ פֿאַר אַ פֿרומען עולם‟, אָבער מע וועט „נישט זײַן איבעריק רעליגיעז‟, גיט איבער קאַדאַר. זי וויל, אַז די איצטיקע באַניצער זאָלן אויך פֿאַרשטיין, אַז מע האָט דאָס אַרויסגעגעבן אין אַ „בעטאַ‟־פֿאָרמאַט, וואָס הייסט, מע דערוואַרט קריטיק פֿון מענטשן, און מע וועט די פּראָגראַם קענען בײַטן לויט זיירע פֿאָרלייגן.

ווען מע גיט אַ קוק אויף דער וועבזײַט און אויף דער ערשטער לעקציע, //www.yiddishpop.com/ זעט מע באַלד, אַז אין דער פּראָגראַם לערנט מען נישט דעם אלף־בית. בעסער אָנצוהייבן מיט „ייִדישפּאָפּ‟ שוין קענענדיק די אותיות, אָבער געניטונגען איבערצוחזרן די אותיות זענען יאָ פֿאַראַן.

דער צוגאַנג פֿון „ייִדישפּאָפּ‟, מיט זײַנע כּלערליי שפּילן צו געדענקען די ווערטער און זיי צופּאַסן צו די ריכטיקע אימאַזשן, וועט זיכער געפֿעלן די קינדער. און, בעצם, ווערט אַוודאי געצילט די פּראָגראַם אויף קינדער — פּשוטע שמועסן מיט באַגרענעצטע וואָקאַבולאַרן. „קינדער זענען ווי שוואָמען — זיי קענען קוקן אויף דער זעלבער לעקציע, די זעלבע שפּילן, נאָך אַ מאָל און איבער אַ מאָל‟, באַטאָנט קאַדאַר. עס זענען אויך פֿאַראַן געניטונגען צו שרײַבן און לייענען.

צי מע קען ניצן די לעקציעס פֿאַר אוניווערסיטעט־סטודענטן איז אַ גרויסער ספֿק, אָבער, אין דער היים, קענען אַלע אָנהייבער, נישט וויכטיק ווי אַלט זיי זענען, זיך באַניצן מיט די גוט אָרגאַניזירטע און לאָגיש אויסגעסדרטע מאַטעריאַלן.

אַן ערך 30 לעקציעס וועט מען אַרויפֿשטעלן אויף דער אינטערנעץ במשך פֿון עטלעכע יאָר; אַ נײַע לעקציע יעדע 2 אָדער 3 חדשים. און דער פֿאַקט אַליין, אַז דאָס וועט נישט קאָסטן קיין געלט, איז נישט איבערצושאַצן, ווײַל מע זעט וויפֿל אַרבעט מע האָט אים דעם אַרײַנגעלייגט. אַדאַנק דער דיגיטאַלישער רעוואָלוציע, קומען אַרויס אויפֿן מאַרק נײַע פּראָדוקטן פֿאַרן ייִדיש־תּלמיד, אָבער, דערווײַל, שטייט „ייִדישפּאָפּ‟ מיט אַ ראָבאָט-קאָפּ העכער פֿון זיי אַלע.