קהילה

ישׂראלי אין אַמעריקע ווערט „ספֿרדיש‟

How an Israeli Became Sephardi in America

פֿון אייל סאָלאָמאָן (ייִט״אַ)

ווי אַ 44־יאָריקער סעקולערער ישׂראלדיקער מוזיקער, וועלכער האָט לעצטנס זיך אַריבערגעצויגן קיין ניו־יאָרק, האָב איך נישט געהאַט קיין סך דערפֿאַרונג מיט די אַמעריקאַנער ייִדן.

אָבער דרײַ וואָכן נאָך דעם ווי איך האָב אָנגעהויבן אַרויסגיין מיט אַ מיידל, האָב איך געהאַט אַ שטיקל שאָק. זיצנדיק מיט אַ גרופּע סימפּאַטישע, געבילדעטע, ליבעראַלע ייִדן בײַ אַ שבת־מאָלצײַט אויפֿן „אַפּער וועסט סײַד‟ פֿון מאַנהעטן, האָט איינער פּלוצעם געפֿרעגט: „זענט איר ספֿרדיש?‟

ס׳איז שטיל געוואָרן. „איך האָב עטלעכע ספֿרדישע פֿרײַנד,‟ האָט אַ צווייטער גאַסט באַמערקט.

כ׳בין געזעסן פֿאַרגליווערט. כ׳האָב פֿאַרשטאַנען, אַז מײַן אָפּשטאַם גייט זיי ווייניק אָן; זיי האָבן פּשוט געזען מײַן טונקעלע הויט און געמיינט צו זאָגן: „דו פֿירסט זיך בכלל נישט אויף ווי אַ ספֿרדישער!‟

אין אַמעריקע ניצט מען דעם טערמין „ספֿרדיש‟ פֿאַר אַלע ייִדן, וועלכע זענען נישט אַשכּנזים. אין דער אמתן, זענען די ספֿרדים בלויז יענע, וואָס זייערע אָבֿות האָט מען אַרויסגעטריבן פֿון שפּאַניע און פּאָרטוגאַל בעת דער אינקוויזיציע. מײַנע עלטערן האָבן עולה געווען פֿון איראַק אין 1951, און זייער משפּחה־געשיכטע האָט בכלל נישט קיין שײַכות מיט גירוש־שפּאַניע.

דערצו האָב איך באַמערקט ווי די אַמעריקאַנער ייִדישע פֿרויען באַצייכענען אַ מאַנצביל, ווי „צו ספֿרדיש‟, אויב ער איז צו אַגרעסיוו און אָפּשטויסנדיק; טראָגט אַן אָפּגעשפּיליעט העמד, כּדי צו אַנטפּלעקט זײַן נאַקעטע ברוסט, אָדער אַ גרויסן, גאָלדענעם „חי‟ אויפֿן האַלדז.

בײַ די אַמעריקאַנער ייִדן, מיינט אַ ספֿרדישע משפּחה יענע, וווּ די מיידלעך האָבן חתונה זייער יונג — געוויינטלעך צו אַן עלטערן מאַן, וואָס פֿירט אָן מיט אַ האַלב־לעגאַל געשעפֿט פֿון „שמאַטעס‟ אָדער עלעקטראָנישע זאַכן — און זייערע מענער זוכן בלויז אַ טראַדיציאָנעל מיידל, וואָס וועט נאָך דער חתונה בלײַבן אין דער היים.

אין גיכן האָב איך זיך דערוווּסט, אַז מײַן חבֿרטע איז נישט אַ סך בעסער. בײַם אָנקוקן איר אַמאָליקן פּראָפֿיל אויף דער אינטערנעץ־שדכנות זײַט JDate, האָב איך דערזען, אַז זי האָט אָנגעצייכנט, צווישן אַנדערע פּרעפֿערענצן, אַז זי וויל נישט קיין ספֿרדישן מאַן. ווען איך האָב פּראָטעסטירט, האָט זי זיך פֿאַרענטפֿערט, אַז זי האָט פּשוט נישט געוואָלט קיין פּערסישע פֿאַרערער, ווײַל זיי זענען „צו טראַדיציאָנעל‟ פֿאַר אַ פֿעמיניסטקע, ווי זי.

זי האָט אויך געהאַט אַ צווייטן ענטפֿער: „סײַ־ווי־סײַ, האָב איך קיין מאָל נישט אַפֿילו געזען דײַן פּראָפֿיל, אָבער דו האָסט יאָ געזען מײַנעם, און האָסט מיך דווקא אָפּגעוואָרפֿן!‟ דאָס איז אמת; זי האָט געהאַט אָנגעשריבן, אַז זי היט אַ כּשרע היים, און ווי אַ סעקולערער ישׂראלי, האָב איך דערפֿילט, אַז אַזאַ מיידל איז נישט פֿאַר מיר.

„אָבער איך האָב בלויז דיסקרימינירט קעגן דיר פּערזענלעך, בשעת דו האָסט דיסקרימינירט קעגן אַ גאַנצער גרופּע מענטשן,‟ האָב איך צוריקגעטענהט.

הגם אונדזער חילוקי־דעות איז קיין מאָל נישט געסילוקט געוואָרן, מאַכט עס מער נישט אויס, ווײַל מיר האָבן לעצטנס סײַ־ווי חתונה געהאַט. וואָס שייך כּשרות, זענען מיר געקומען צו אַ פּשרה: מיר היטן אַ „האַלב־כּשרע‟ קיך. מיט אַנדערע ווערטער, מיר עסן נישט קיין בייקאָן פֿאַר פֿרישטיק.

די נקמה איז אָבער מײַנע: צוליב דעם וואָס זי האָט חתונה געהאַט מיט מיר, איז זי, לויטן דין, איצט פֿאַררעכנט פֿאַר אַן איראַקער ייִדישקע…