קונסט און קולטור

מיכל סעמאַמאַ און איר בינע־קונסט

פֿון עדי מהלאל

זינט מיכל סעמאַמאַ האָט פֿאַרלאָזט ישׂראל און זיך באַזעצט אין ניו-יאָרק מיט פֿיר יאָר צוריק, האָט זי זיך ביסלעכווײַז אַדאַפּטירט צו דער אָרטיקער סצענע פֿון בינע-קונסט. דאָס געפֿיל פֿון זײַן פֿרײַ און אַנאָנים אין דער גרויסער שטאָט, בפֿרט נאָכן אויפֿוואַקסן אין אַ קליינעם קיבוץ אין צפֿון-נגבֿ מיט אַרום 500 תּושבֿים (קיבוץ בית-ניר פֿון דער השומר-הצעיר באַוועגונג), דריקט זיך בולט אויס אין אירע ניו-יאָרקער סאָלאָ-פֿאָרשטעלונגען, וואָס זי האָט במשך פֿון די לעצטע פֿיר יאָר געשאַפֿן. דער ענין „סאָלאָ‟ שפּילט דאָ אַ גרויסע ראָלע, ווײַל אין אירע ווערק רירט זי אָן די גרויסע פֿראַגע פֿון אַ יחיד קעגן רבים, פֿון דעם אומקאָנפֿאָרמיסטישן אינדיוויד קעגן קאָלעקטיוו.

אין קיבוץ האָט זי געוווינט ביזן זיבעטן קלאַס אין אַ קינדער-הויז, אָן די עלטערן, ווי אַ טייל פֿון דעם גרויסן קיבוץ-עקספּערימענט. הײַנט באַטראַכט זי דעם עולם אין אירע פֿאָרשטעלונגען ווי אַ מין צײַטווײַליקן קאָלעקטיוו, בעת זי איז סײַ אַ טייל דערפֿון און סײַ אַ יחידה, וואָס באַטראַכט אים פֿון דער זײַט. סעמאַמאַ אַליין דערקלערט עס אַזוי: „איך טראָג אין זיך אַ מרידה קעגן דעם קאָלעקטיוויזם, קעגן דעם כּלל, אפֿשר קעגן מיטלמעסיקייט. מײַנע עלטערן אין קיבוץ פֿלעגן געהערן צו אַ גרופּע בונטאַרן דאָרט, מער אינדיווידואַליסטיש געשטימט, אונטער דער פֿירערשאַפֿט פֿון אַן אָרטיקן כאַריזמאַטישן סקולפּטאָר, וואָס האָט אויף מיר געהאַט אַ שטאַרקע השפּעה.‟

אין איר סאָלאָ-פֿאָרשטעלונג „אין אָנדענק פֿון דער הון‟ (The Chicken Memorial), וואָס זי האָט אויפֿגעפֿירט אין New York Live Art אין דעצעמבער, פֿרעגט זיך די פֿראַגע, ווי אַזוי צו פֿאַרהיטן דעם אָנדענק נאָך אַזאַ מין באַשעפֿעניש ווי אַ הון? איז עס מעגלעך צו געדענקען אַזאַ באַשעפֿעניש, וואָס די געזעלשאַפֿט בלײַבט גלײַכגילטיק צו איר גורל? סעמאַמאַ טוט עס דורכן מאַכן כּלערליי אומגעוויינטלעכע פֿיזישע פּאָזיציעס, דורך אירע העוויות און גרימאַסן, און דורכן שפּילן עס האַלב נאַקעט צי אינגאַנצן נאַקעט.

אין נישט-ווייניק פֿון אירע פֿאָרשטעלונגען טרעט סעמאַמאַ אויף נאַקעט, אַ זאַך, וואָס איז דווקא נישט קיין אויסנאַם אין דער ניו-יאָרקער טאַנץ-וועלט. זי זאָגט מיר, אַז זי האָט קיינמאָל נישט געטראַכטן אויפֿצוטרעטן אַ נאַקעטע, דאָס איז געבוירן געוואָרן פֿון די אַרבעטן אַליין. „ס‘איז פּשוט אַן אַרבעט-מאַטעריאַל, וואָס איך מאַך נישט קיין גרויסן ענין דערפֿון. וואָס שײַך אויפֿטרעטן נאַקעט בכלל, האָט עס צו טאָן אָדער מיטן סעקסועלן און עראָטישן אַספּעקט, אָדער עס איז לגמרי אַבסטראַקט, דאָס הייסט, מע זעט אויס נאַקעט, אָבער מע פֿירט זיך אויף ווי געוויינטלעך. איך באַטראַכט ביידע אַספּעקטן. ווען איך טרעף זיך מיט אַן עולם, שטעל איך זיך די פֿראַגע: וואָס טוט מען איצטער מיטן פֿאַקט, אַז איך האָב זיך אויסגעטאָן? צי שטעל איך זיי פֿאַר אַ נסיון, אָדער צי איך מאַך זיך נישט וויסנדיק דערפֿון?‟ מיכל דערציילט, אַז דער עולם רעאַגירט נישט אויסערלעך אויף איר נאַקעטקייט.

אַ סך מענטשן, נאָכן זען די פֿאָרשטעלונג „אין אָנדענק פֿו דער הון‟, האָבן אין זינען געהאַט די פֿלייש-אינדוסטריע, אָבער מיכל זאָגט, אַז איר ערשטע כּוונה איז געווען פֿאַרבונדן דווקא מיטן ישׂראלדיקן קאָנטעקסט; און ווי אַזוי מע פֿאַרגעסט צו געדענקען איין הון. דאָס ברענגט זי צוריק צום ענין פֿון קאָלעקטיוויזם און פֿון מאָנטאַזש-ליניע. די הון ברענגט זי דווקא צוריק צו די אימאַזשן פֿון אירע קינדער־יאָרן אין קיבוץ. נישט געקוקט אויף דעם, איז מיכל באמת אַ וועגעטאַריערין זינט זי איז געווען 9 יאָר אַלט (אין יענע יאָרן פֿלעגט זי זאָגן, אַז דאָס איז צוליב איר ליבשאַפֿט צו הינט). איר דיעטע באַשטייט, בעיקר, פֿון סאַלאַט און טכינאַ (tahini), און יעדן אין דער פֿרי טוט זי יאָגאַ, כּדי איר גוף זאָל ווײַטער זײַן אַזוי פֿעיִק און בייגעוודיק.

אויף אַן אַנדער אויפֿפֿירונג מיטן נאָמען „מאַמע־לשון‟, עקזאַמינירט מיכל שפּראַכן, וואָס האָבן אַ סך צו טאָן מיט דער אימיגראַציע-איבערלעבונג. פֿאַרן אַריבערפֿאָרן אין ניו-יאָרק, האָט מיכל אויך געשריבן פּיעסעס. דאָ אין דער ענגלישער סבֿיבֿה, האָט זי זיך געפֿילט ממש ווי אַ שטומע וואָס שײַך דער שפּראַך. פֿאַר דער דאָזיקער אויפֿפֿירונג האָט זי ספּעציעל אָנגעשריבן מיט ייִדישע אותיות אַ טעקסט אין „דזשיבריש‟, אָדער בעסער געזאָגט, אין „דזשיבריש‟-העברעיִש. דעם טעקסט זינגט זי אין דער סאָלאָ-ווערסיע פֿון דער אויפֿפֿירונג (ס’איז דאָ נאָך אַ ווערסיע מיט נאָך צוויי פֿרויען, איינע פֿון זיי איז אַן אָפּעראַ-זינגערין), בשעת זי שטייט נאַקעט אין אַ מין וואַשצימערבינע. די אומפֿאַרשטענדלעכע קלאַנגען וואָס זי פּראָדוצירט, דערמאָנען סײַ אַלטע חלוצים-לידער, וואָס דער ניו-יאָרקער עולם איז נישט מסוגל צו כאַפּן, און סײַ דאָס זינגען אָפּערע, אָדער אַפֿילו חזנות.

מיכל זאָגט מיר, אַז בשעתן זינגען פֿילט זי, ווי דער טעקסט, פֿאַרבונדן מיט איר אָפּשטאַם, צעטיילט זיך אויף שטיקלעך. איר טאַטעס משפּחה איז אָנגעקומען קיין ישׂראל פֿון טוניסיע, אין 1967. מחמת דער מלחמה און צוליב די עקאָנאָמישע סיבות, האָט די מדינה באַוואָרנט די גרויסע משפּחה פֿון 11 ברידער און שוועסטער מיט צוויי דירות. די אַנדערע טיילן פֿון דער משפּחה, די מער פֿאַרמעגלעכע, זענען אַריבער קיין פֿראַנקרײַך; און פֿאַר דעם, זענען צוויי ברידער בכלל געשיקט געוואָרן קיין ענגלאַנד זיך אויסלערנען חזנות. איר מאַמעס צד איז געקומען פֿון פּוילן אין די 1920ער יאָרן, און מע פֿלעגט דאָרט רעדן ייִדיש. אירע עלטערן האָבן זיך שפּעטער באַקענט אין קיבוץ ווי צוויי יונגע „שמוצניקעס‟.

מיכל וועט דאָס קומעדיקע יאָר אָנהייבן שטודירן פֿאַר אַ מאַגיסטער אין אויפֿפֿירונג-לימודים אין AIC („שיקאַגער קונסט־אינסטיטוציע‟), וווּ זי וועט אויך זיך לערנען פֿאָטאָגראַפֿיע און סקולפּטור. ס’איז כּדאַי ווײַטער נאָכצופֿאָלגן איר פֿאַרשיידנאַרטיקע קאַריערע, וואָס וועט זיכער פּראָדוצירן אין דער צוקונפֿט נאָך אײַנשטעלערישע, פּראָוואָצירנדיקע און אומקאָנווענציאָנעלע ווערק.

מע קען זען דעם ווידעאָ פֿון מיכל סעמאַמאַמס זינגען אין „מאַמע־לשון‟, צוזאַמען מיט נאָך אַנדערע אויסצוגן אָט דאָ: //vimeo.com/68773531 . איר וועבזײַט אַדרעס איז: //www.michalsamama.com/#Michal-Samama.