ייִדישע ידיעות פֿון מאָסקווע

Jewish News from Moscow

פֿון אלכּסנדרה פּאָליאַן

Published November 13, 2013, issue of December 06, 2013.

די וואָך קומען די חשובֿסטע נײַעס פֿון דער ייִדישער גאַס אין רוסלאַנד ניט פֿון מאָסקווע, נאָר פֿון אַנדערע שטעט, כאָטש מאָסקווע בלײַבט דער צענטער פֿונעם ייִדישן לעבן אינעם לאַנד.

אין פּעטערבורג גרייט זיך די ייִדישע קהילה צו דעם גרויסן פֿעסטיוואַל פֿונעם ייִדישן בוך, וואָס קומט פֿאָר דעם 15טן נאָוועמבער. אינעם ביכער־יריד פֿונעם פֿעסטיוואַל וועלן אָנטייל־נעמען די גרעסטע פֿאַרלאַגן: ייִדישע (קודם־כּל, „קניזשניקי‟) און רוסישע, וואָס האָבן צו טאָן מיט ייִדישע ביכער און טעמעס (בתוכם דער חשובֿסטער הומאַניטאַרער פֿאַרלאַג אין רוסלאַנד „נ.ל.אָ.‟, און אויך „‘אַלעטעיאַ‟, „אַמפֿאָראַ‟, „פּעטראָפּאָליס‟, „הומאַניטאַרע אַקאַדעמיע‟, „סימפּאָזיום‟ און אַזוי ווײַטער). עס וועלן פֿאָרשטעלן זייערע אויסגאַבעס אויך די פּעטערבורגער ייִדישע אָרגאַניזאַציעס און צענטערס פֿאַר ייִדישע לימודים.

די פּראָגראַם פֿונעם פֿעסטיוואַל וועט כּולל זײַן קאָנצערטן פֿון ייִדישער מוזיק, באַגעגענישן מיט ייִדישע קולטורטרעגערס און שרײַבערס און פֿאָרשטעלונגען פֿון נײַע ביכער.

אין מאָסקווע זעצט זיך פֿאָר דער פֿעסטיוואַל פֿון ישׂראלדיקן קינאָ. מען האָט געבראַכט קיין רוסלאַנד 14 נײַע ישׂראלדיקע פֿילמען — סײַ שפּילפֿילמען פֿון פֿאַרשיידענע זשאַנערס, סײַ דאָקומענטאַרע.

2 פֿילמען — אַ דאָקומענטאַר וועגן די קינדער פֿון די גרעסטע נאַצישע פֿאַרברעכער, און אַ דראַמע וועגן אַ מאַן וואָס איז לעבן געבליבן אין חורבן — ווײַזט מען אינעם נײַעם ייִדישן מוזיי אין מאָסקווע. דאָרטן האָט זיך אייערנעכטן אָנגעהויבן אויך די טאָלעראַנץ־וואָך מיט אַ סעריע באַגעגענישן, וואָס זענען געווידמעט דעם לעבן פֿון פֿאַרשיידענע גרופּעס מענטשן אין איין גרויסער שטאָט. מען רעדט אַרום כּלערליי פּראָבלעמען, פֿאַרבונדן מיט דער טעמע; די רייד גייט ניט בלויז וועגן אַנטיסעמיטיזם און אַנדערע מינים שׂינאת־זרים, נאָר אויך פֿון דער באַציִונג צו אינוואַלידן, יתומים און היימלאָזע.

אין דער פּראָגראַם פֿון דער וואָך: דיסקוסיע פֿון מולטיקולטוראַליזם, אַ פֿילם וועגן קינדער וואָס זענען אויסגעוואַקסן אין רוסישע יתומים־הײַזער מיטן פּראָוואָקאַטיוון נאָמען „מאַמע, איך וועל דיך הרגענען‟, אַ ראָלע־שפּיל וועגן טאָלעראַנץ און אַ פֿילם, געווידמעט דער „דאָקטער ליזע‟ — זייער אַ באַרימטע פֿרוי אין רוסלאַנד, יעליזאַוועטאַ גלינקאַ, אַ דאָקטערשע, וואָס האָט געעפֿנט דעם ערשטן האָספּיס אינעם לאַנד, און איצט פֿירט זי אָן מיט אַ צענטער פֿאַר היימלאָזע; פֿאָרט אַליין אויף וואָקזאַלן היילן און האָדעווען דאָרטיקע היימלאָזע, קלײַבט פֿאַר זיי פּראָדוקטן און קליידער. גלינקאַ וועט אַליין קומען אויף דער באַגעגעניש און אָנטייל־נעמען אין אַ דיסקוסיע.

די לעצטע ידיעה קומט פֿון ביראָבידזשאַן: דער הויפּט פֿון דער שטאָט האָט פֿאָרגעלייגט אַ נײַעם אויפֿטו — צו שרײַבן די נעמען פֿון די גאַסן אין צענטער שטאָט סײַ אויף רוסיש און סײַ אויף דער אָפֿיציעלער שפּראַך פֿון דער געגנט: דהײַנו, אויף ייִדיש. די דאָזיקע טענדענץ האָט זיך אַנטוויקלט אין רוסלאַנד אין די לעצטע יאָרן. אין די נאַציאָנאַלע רעפּובליקן, למשל, אין טאַטאַרסטאַן, שרײַבט מען שוין אַ יאָר צען די נעמען פֿון די גאַסן סײַ אויף רוסיש און סײַ אויף טאָטעריש. אין טאַטאַרסטאַן איז דער אויפֿטו דווקא צוגעטראָפֿן, ווײַל דאָרטן איז די נאַציאָנאַלע שפּראַך לעבעדיק און אָפּגעהיט; אָבער אין אַנדערע ערטער, וווּ מע רעדט מערסטנס רוסיש, זעט דער גאַנצער עסק ווי אַ קוריאָז.

אין באַשקיריע, למשל, וווּ דאָס רובֿ באַפֿעלקערונג רעדט רוסיש, און באַשקיריש פֿאַרנעמט ערשט דעם דריטן פּלאַץ נאָך רוסיש און טאָטעריש, האָט מען צוגעגעבן צו אַלע אויפֿשריפֿטן אויך באַשקירישע איבערזעצונגען. אַ מאָל איז אַ שפּראַך־אינספּעקציע געקומען צו אַ גרופּע רוסישע פֿילאָלאָגן אין אופֿאַ, דער הויפּטשטאָט פֿון באַשקיריע, וואָס האָבן אַרויסגעגעבן אַ צײַטשריפֿט בשם „היפּערטעקסט‟. די אינספּעקציע האָט געפֿאָדערט מע זאָל אָנשרײַבן אויף דער טיר פֿון דער רעדאַקציע דעם נאָמען פֿון דער צײַטשריפֿט אויף 2 שפּראַכן, און אין דעם פֿאַל האָט עס געמיינט, אַז מע האָט געדאַרפֿט אָנשרײַבן 2 מאָל דאָס זעלביקע: „היפּערטעקסט, היפּערטעקסט‟. באַשקיריש, להבֿדיל פֿון ייִדיש, ניצט רוסישע, קירילישע אותיות.

די נעמען פֿון די גאַסן אויף ייִדיש אין [ביראָבידזשאַן] וועלן אַוודאי אויסזען אַנדערש, אָבער דער פּראָצענט פֿון ייִדיש־רעדנדיקע אין ביראָבידזשאַן איז אַ סך נידעריקער, ווי דער פּראָצענט פֿון יענע וואָס באַהערשן די באַשקירישע שפּראַך אין אופֿאַ. די נוץ פֿון דעם אויפֿטו איז גאַנץ צווייפֿלהאַפֿט. ווי וועלן די אויפֿשריפֿטן אויסזען אין ביראָבידזשאַן, איז נאָך ניט באַקאַנט. אין וואָס פֿאַראַ אויסלייג וועט מען שרײַבן, צי וועט מען איבערזעצן די ווערטער, צי נאָר געבן אַ טראַנסליטעראַציע, וועלן מיר זיך אפֿשר דערוויסן בקרובֿ.

די ידיעות פֿון מאָסקווע, ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.