ייִדישע קלייד־פֿירמעס: אַראָפּ און אַרויף

Rise and Fall of Jewish Retail Empires

אַ קראָם פֿון דער פֿירמע „לאָעמאַנס‟ אין ניו־יאָרק
אַ קראָם פֿון דער פֿירמע „לאָעמאַנס‟ אין ניו־יאָרק

פֿון מײַקל קאַמינער (Forward)

Published December 27, 2013, issue of January 17, 2014.

די וואָך, איז אין ניו־יאָרק געשען אַן איבערקערעניש: איין באַקאַנטע קליידער־פֿירמע מיט ייִדישע שרשים האָט דערקלערט, אַז זי האַלט בײַם אונטערגיין, און אַן אַנדערע איז געגאַנגען באַרג־אַרויף.

די באַקאַנטע פֿירמע „לאָעמאַנס‟, געגרינדעט אינעם יאָר 1921 דורך פֿרידע לאָעמאַן, האָט איבערגעגעבן, אַז זי קלײַבט זיך צו פֿאַרמאַכן אירע לעצטע 39 געשעפֿטן. די פֿירמע האָט שוין דרײַ מאָל אָפּגעשיקט די באַנקראָט־דאָקומענטן.

אַן אַנדער באַקאַנטע קליידער־פֿירמע, „באַרניס ניו־יאָרק‟, געגרינדעט אינעם יאָר 1923 דורכן אַמביציעזן ייִדישן שנײַדער באַרני פּרעסמאַן, האָט איבערגעגעבן, אין דער זעלבער צײַט, אַז זי וועט איבערנעמען די קראָם פֿון „לאָעמאַנס‟ אין טשעלסי — די געגנט אין מאַנהעטן, וווּ „באַרניס‟ האָט זיך אָנגעהויבן צו אַנטוויקלען מיט 90 יאָר צוריק.

די גרינדערין פֿון „לאָעמאַנס‟ איז געווען אַליין אַ לעגענדאַרע פֿרוי. אָנגעטאָן אין לאַנגע שוואַרצע בגדים, איז זי געקומען מיטן מזומן אין דער קעשענע אין אַ דיזײַן־פּלאַץ, און אײַנגעקויפֿט דאָרטן סחורה־מוסטערן און אַנדערע ביליקע רעשטלעך פֿון שניט־מאַטעריאַלן. אַזוי האָט זיך אָנגעהויבן איר געראָטן געשעפֿט. אין איר ערשטער קליינער קראָם אין ברוקלין זענען אַפֿילו נישט געווען קיין צימערן, וווּ מע וואָלט געקאָנט אָנמעסטן די קליידער. מיט דער צײַט, אָבער, האָט איר פֿירמע געעפֿנט אַ גאַנצע נעץ פֿון 100 קראָמען.

„באַרניס‟ האָט געהאַט אַן אַנדער מזל. דער שרײַבער יהושע לעווין דערציילט אין זײַך בוך, געווידמעט דער געשיכטע פֿון דער דאָזיקער פֿירמע, אַז באַרני פּרעסמאַן האָט געגעבן פֿאַר אַ משכּן זײַן פֿרויס תּנאָים־רינגל, אויף אַ סומע פֿון 500 דאָלאַר, און געעפֿנט אַ קרעמל פֿון ביליקע מלבושים פֿאַר מענער. ווען ער האָט פּענסיאָנירט, אינעם יאָר 1975, האָט זיך די פֿירמע שוין היפּש צעוואַקסן און געבראַכט יעדעס יאָר אַ רווח פֿון 35 מיליאָן. אין די 1980ער יאָרן, האָט זי אויך באַנקראָטירט, אָבער עס האָט זיך אײַנגעגעבן זי צו ראַטעווען. איצט זענען פֿאַראַן 18 קראָמען פֿון „באַרניס‟ אין פֿאַרשיידענע אַמעריקאַנער שטעט.