ידיעות פֿון בוענאָס־אײַרעס

News From Buenos Aires

בײַ דער טרויער־אַקאַדעמיע אין דעם דערציִונג־מיניסטעריום
בײַ דער טרויער־אַקאַדעמיע אין דעם דערציִונג־מיניסטעריום

פֿון אַבֿרהם ליכטענבוים

Published January 31, 2014, issue of February 14, 2014.

טרויער־אַקאַדעמיע אינעם דערציִונג־מיניסטעריום

דער חורבן װערט דערמאָנט אין אַרגענטינע אין פֿיר פֿאַרשיידענע דאַטעס במשך פֿונעם יאָר. דער „איקוף‟ גייט אָן מיט דעם 19טן אַפּריל; די קהילה און די „דאַיאַ‟ אָרדענען אײַן די דערמאָנונג נאָך פּסח, כ׳ז ניסן; די שארית־הפּליטה פֿײַערט דעם סוף פֿון דער מלחמה דעם 7טן מײַ, װען די דײַטשן האָבן זיך אונטערגעגעבן די אַליִיִרטע אַרמייען; און די לעצטע 9 יאָר האָט מען אָנגעהויבן צו דערמאָנען דעם 27סטן יאַנואַר, װען די פֿאַראייניקטע פֿעלקער האָבן דעם 1טן נאָװעמבער 2005 באַשטימט דעם טאָג, װי דער „אינטערנאַציאָנאַלער טאָג פֿון די געליטענע פֿונעם חורבן‟.

אין דעם טאָג האָט די סאָװעטישע אַרמיי באַפֿרײַט אוישװיץ־בירקענאַו. אַרגענטינע, פּונקט װי איבער הונדערט מדינות, האָבן אָנגענומען די רעזאָלוציע, װאָס צילט אַרײַנצופֿירן אין די שולן פּאַסיקע פּראָגראַמען, צו לערנען און דערמאָנען די געשעענישן פֿון דער צװייטער װעלט־מלחמה; און זי איז געװען די ערשטע אין לאַטײַן־אַמעריקע צו שאַפֿן אַן אינטערמיניסטעריאַלע קאָמיסיע פֿאַר דעם צװעק.

דערציִונג־, יוסטיץ־ אַון אויסערן־מיניסטעריומס אַרבעטן אויס פּראָגראַמען, אויסשטעלונגען, אַרבעטן מיט ייִדישע און ניט־ייִדישע שולן און אינסטיטוציעס, צו לערנען, פֿאָרשן, פֿאַרשפּרייטן די טעמע און, דער עיקר, באַקעמפֿן די, װאָס לייקענען דעם חורבן.

הײַיאָר איז די צענטראַלע טרויער־צערעמאָניע פֿאָרגעקומען אין דעם דערציִונג־מיניסטעריום, װוּ איבער 500 מענטשן זײַנען געקומען באַערן די קרבנות פֿונעם נאַציזם.

גבֿריאל ברענער, דירעקטאָר פֿאַר פּראָגראַמען פֿונעם דערציִונג־מיניסטעריום, האָט דערעפֿנט דעם אָװנט און פֿאָרגעשטעלט די ביבליאָגראַפֿיע, װאָס דער מיניסטעריום האָט אַרײַנגענומען אין דער „ביבליאָטעק פֿאַר לערער‟, װאָס איז די דריטע גרעסטע ביבליאָטעק אין דער שטאָט, נאָך דער נאַציאָנאַלער ביבליאָטעק און די ביבליאָטעק פֿון קאָנגרעס. ברענער האָט פֿאַרענדיקט זײַן אויפֿטריט מיט אַ ציטאַט פֿונעם „פּאַרטיזאַנער הימען‟ אין אַ שפּאַנישער איבערזעצונג, און געשלאָסן מיט אַ רירנדיקן — „מיר זײַנען דאָ‟.

דער פֿאָרשטייער פֿון די פֿאַראייניקטע פֿעלקער, דייװיס סמיט, האָט איבערגעלייענט דעם „מעסעדזש‟ פֿונעם סעקרעטאַר באַן קי־מון, װוּ ער שטרײַכט אונטער די אויפֿגאַבע „צו דערציִען די קומענדיקע דורות, זיי זאָלן עס נישט פֿאַרגעסן‟.

נאָכן אָנצינדן 6 ליכט דורך די פֿאָרשטייערס פֿון דער רעגירונג, ייִדישע אינסטיטוציעס און לעבנס־געבליבענע, האָט דער פֿאָרזיצער פֿון דער „דאַיאַ‟, כוליאָ שלאָסער, דערמאָנט, אַז 198 לענדער האָבן אָנגענומען די רעזאָלוציע פֿון די פֿאַראייניקטע פֿעלקער, אָבער צום באַדויערן, נישט אַלע פֿירן זי דורך. אַ בוך פֿון 1925 איז הײַנט צו טאָג װידער אַ „בעסט־סעלער‟ — „מײַן קאַמף‟, און אַז מען טאָר ניט זײַן נייטראַל פֿאַר די, װעלכע לייקענען דעם חורבן.

דער סעקרעטאַר פֿאַר מענטשנרעכט, קאַרלאָס פּיסאַני, האָט אויך גערופֿן צו באַקעמפֿן מאָדערנע שקלאַפֿערײַען, פֿרויען־הענדלערס און פּײַניקערס פֿון פּאָליטישע אַרעסטירטע, און דערמאָנט װי מען האָט געפּײַניקט זײַן פֿאָטער בעת דער מיליטערישער דיקטאַטור, און דער האַקנקרײץ איז געװען אין יענע צײַטן דער פּאָפּולערסטער סימבאָל.

גיזשערמאָ אָליװערי, קולטן־סעקרעטאַר פֿון אויסערן־מיניסטעריום, האָט דערקלערט, אַז דאָס פֿאַרברעכן איז נישט געװען נאָר קעגן ייִדן, נאָר קעגן דער גאַנצער מענטשהײט. „דער חורבן איז דאָס אַבסאָלוטע שלעכטס, און די לייזונג איז צו זײַן באַװאָרנט און אַכטונג געבן, אַז דאָס זאָל מער זיך ניט איבערחרן.‟ ער האָט ציטירט קאַמיוס „פּעסט‟, װײַל װי פּאָליטישע באַאַמטע און װי בירגער, דאַרפֿן מיר „היטן, די פּעסט זאָל נישט אויפֿװאַכן‟.

שׂרה רוס, פֿון דער שארית־הפּליטה און אַ מאַמע װאָס האָט פֿאַרלוירן אַ זון, אַן אַטאָמישער אינדזשענער, װאָס איז פֿאַרשװוּנדן געװאָרן אין די צײַטן פֿון דער מיליטערישער דיקטאַטור, האָט דערציילט אירע איבערלעבונגען אין אוישװיץ, װוּ זי האָט פֿאַרלוירן איר גאַנצע משפּחה.

דער דערציִונג־מיניסטער, אַלבערטאָ סיליאָני, האָט אין זײַן שלוס־װאָרט צוגעזאָגט אין נאָמען פֿון דער רעגירונג, פֿאָרצוזעצן מיט דער דערציִערישער טעטיקײט, װײַל „נאָר די דערציִונג און דער קאָמפּראָמיס קענען אויסמײַדן אויף להבא די טרויעריקסטע געשעענישן פֿון 20סטן יאָרהונדערט‟.

דער פֿאָלקסכאָר „מרדכי געבירטיק‟ האָט געשלאָסן דעם אָװנט מיט צוגעפּאַסטע ייִדישע לידער.

אַ פֿאַרשטערטער קאָנצערט

אין רוים האָט דער ייִדישער ייִשובֿ דערמאָנט די דאַטע מיט אַ קאָנצערט.

די מוזיקערס, 12 פֿידלערס און אַ טשעליסט, זײַנען פֿון די לעבנס־געבליבענע פֿונעם חורבן. דער פּויפּסט האָט אַרויסגעשיקט אַ געכּתיבֿטן בריװ צו זײַן חבֿר, הרבֿ סקאָרקאַ פֿון אַרגענטינע, װאָס איז בײַגעװען אויף דעם קאָנצערט און אים אויסגעדריקט, אַז מער קען מען נישט דערלאָזן, אַז אַזעלכע געשעענישן זאָלן נאָך אַ מאָל פֿאָרקומען. „איך בין גײַסטיק מיט אײַך און הינטער די קלאַנגען פֿון די מוזיקערס געפֿינען זיך שטילע זיפֿצן פֿון היסטאָרישע טרערן; טרערן װאָס לאָזן איבער שפּורן אויף דער נשמה און אויפֿן גוף פֿון די פֿעלקער.‟

די דערמאָנונג איז פֿאַרשטערט געװאָרן מיט אַנטיסעמיטישע אַטאַקעס. פּעקלעך מיט קעפּ פֿון חזירים זײַנען אַרײַנגעשיקט געװאָרן אין דער רוימישער סינאַגאָגע, צו ייִדישע אינסטיטוציעס און צו דער ישׂראלדיקער אַמבאַסאַדע.

דער מערדער ווערט אַרויסגעשיקט קיין טשילע

אַ יונגערמאַן פֿון 32 יאָר אַלט איז אויסגעליװערט געװאָרן פֿון בוענאָס־אײַרעס קײן טשילע. ער װערט באַשולדיקט און װעט געמישפּעט װערן פֿאַר דער רציחה איבער טאָמאַס װילטשעס, װאָס ער און אַנדערע „סקינהעדס‟ האָבן באַגאַנגען אין 2006 מיט מעסערס, שטעקנס אַון אַנדערע שטעכיקע עלעמענטן. דער „אינטערפּאָל‟ האָט אים געכאַפּט און איבערגעגעבן דער טשילעער פּאָליציי.

די ידיעות פֿון בוענאָס־אײַרעס, ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.