„דעגענערירטע קונסט” לויט די נאַציס

“Degenerate Art”, According to the Nazis

אויסשטעלונג „דעגענערירטע קונסט‟ אין דער „נײַער גאַלעריע‟ אויף דער פֿינפֿטער עוועניו אין ניו-יאָרק
אויסשטעלונג „דעגענערירטע קונסט‟ אין דער „נײַער גאַלעריע‟ אויף דער פֿינפֿטער עוועניו אין ניו-יאָרק

פֿון עדי מהלאל

Published May 30, 2014, issue of June 20, 2014.

אין דער „נײַער גאַלעריע‟ (Neue Galerie), אויף דער פֿינפֿטער עוועניו אין ניו-יאָרק, נישט ווײַט פֿונעם „מעטראָפּאָליטאַן‟, ווערט אַרויסגעשטעלט ביז סעפּטעמבער אַן אויסשטעלונג, וואָס דעם יסוד האָט געלייגט אַן אַנדער אַמאָליקע קונסט-אויסשטעלונג. אָט די גאַלעריע, וואָס דינט זינט 2001 ווי אַ קליינער מוזיי פֿאַר דײַטשישער און עסטרײַכישער קונסט, האָט געבראַכט צום ערשטן מאָל אין ניו-יאָרק די עקספּאָזיציע „דעגענערירטע קונסט: דער אָנגרײַף קעגן מאָדערנער קונסט אין נאַצי־דײַטשלאַנד, 1937‟ (Degenerate Art: The Attack on Modern Art in Nazi Germany, 1937). די נײַע אויסשטעלונג האָט מען, ווי געזאָגט, קאָנסטרויִרט אויפֿן סמך פֿון אַ היסטאָרישער אויסשטעלונג אין דײַטשלאַנד, פֿון יולי ביז נאָוועמבער 1937.

די נאַציס, ווי באַוווּסט, האָבן געהאַט אַ דעה לגבי דעם, וואָס הייסט „כּשרע‟ צי „טריפֿענע‟ קונסט, און ווי בײַ יעדער טאָטאַליטאַרישער רעגירונג, האָבן זיי גערודפֿט די „טריפֿניאַקעס‟ און באַקרוינט די „כּשרע‟. די סטאַליניסטן האָבן געהאַט זייער אייגענעם באַגריף פֿון „סאָציאַליסטישן רעאַליזם‟. „טריפֿענע‟ קונסט פֿלעגן די נאַציסטן אָנרופֿן אויף זייער לשון „ענטאַרטעטע קונסט‟ (Entartete Kunst), דאָס הייסט, „דעגענערירטע קונסט‟; און כּדי איבערצוצײַגן דאָס דײַטשישע פּובליקום, אַז די דאָזיקע קונסטווערק זענען ראָוי צו זייער צונאָמען, האָבן זיי צונויפֿגעזאַמלט איבער 600 שאַפֿונגען (וואָס זיי האָבן בעצם צוגעראַבעוועט פֿון די מוזייען אין דײַטשלאַנד; זעט, למשל, וועגן דעם אין דעם נײַעם פֿילם „מאָנומענטן-לײַט‟, רעצענזירט דורך גענאַדי עסטרײַך), און זיי אויסגעשטעלט אין פֿאַרשידענע ערטער איבער דײַטשלאַנד.

ווי אַזוי האָבן די נאַציס לכתּחילה דעפֿינירט דעם באַגריף פֿון „דעגענערירטער קונסט‟? וואָסער סאָרט שאַפֿונגען האָבן זיי אַרײַנגענומען אין אָט דער קאַטעגאָריע?

„דעגענערירטע קונסט‟, לויט פֿרידריק ספּאָטס בוך „היטלער און דער כּוח פֿון עסטעטיק‟ (2002), האָבן די נאַציסטן געהאַלטן ווי קונסט, וואָס „באַלײדיקט דאָס דײַטשישע געפֿיל, אָדער צעשטערט דעם נאַטירלעכן פֿאָרעם‟. למעשׂה, האָבן די נאַציסטן געצילעוועט קעגן אַזעלכע קונסט-שיטות, ווי עקספּרעסיאָניזם, דאַדאַיִזם, סורעאַליזם, קוביזם וכדומה. גלײַכצײַטיק, האָבן די נאַציסטן געשאַפֿן אַן אויסשטעלונג פֿון „עכטער דײַטשישער‟ קונסט, צו ווײַזן דעם פּובליקום מוסטערן פֿון „כּשרע‟ קונסט־מוסטערן. דאָס לעצטע האָט בײַ זיי בפּועל געהייסן נעאָ-ראָמאַנטישע מאָלערײַען מיט „קלאָרע‟ נישט-פֿראַגמענטאַרישע פֿיגורן.