קהילה

סענסיטיווע ענינים בײַם פֿאָרשן משפּחה־וואָרצלען

Sensitive Issues While Researching Family Roots

פֿון דוד לאַסקין (Forward) *

איינע פֿון די ערשטע זאַכן, וואָס איך האָב באַמערקט בעת דער 5־טאָגיקער יערלעכער גענעאָלאָגן־קאָנפֿערענץ אין יוטאַ איז געווען די ברייטהאַרציקייט פֿון די באַטייליקטע. נישט נאָר האָבן זיך אַלע פֿרײַ געטיילט מיט זייערע נײַע אַנטדעקונגען, נאָר מ׳איז אויך געווען גרייט צו העלפֿן אַ צווייטן פֿאָרשן זײַנע וואָרצלען.

אַ סך פֿון די באַטייליקטע זענען טאַקע געקומען אויף דער קאָנפֿערענץ, כּדי אָנצוקניפּן אַ פֿאַרבינדונג מיט נאָענטע און ווײַטע קרובֿים.

בערך 500־600 מענטשן זענען געקומען צום הײַיאָריקן צוזאַמענפֿאָר, און 250 אַנדערע האָבן זיך באַטייליקט פֿון דער ווײַטנס, דורך דער אינטערנעץ. מע האָט אַרומגערעדט אַ צאָל טעמעס, אָנהייבנדיק פֿון דעם, וואָס הײַיאָר מערקט מען אָפּ דאָס הונדערטסטע יאָר זינט דעם אָנהייב פֿון דער ערשטער וועלט־מלחמה. עטלעכע רעדנער האָבן דערציילט וועגן די איבערלעבונגען פֿון די ייִדן בעת דער מלחמה. אַני הקטן האָב איבערגעגעבן די רעזולטאַטן פֿון מײַן פֿאָרש־אַרבעט וואָס שייך מײַן אייגענער משפּחה־געשיכטע, און אין די קאָרידאָרן זענען געהאָנגען פּלאַקאַטן, פֿאָטאָגראַפֿיעס און פּערזענלעכע באַריכטן פֿון ייִדן, וואָס אַ טייל פֿון זיי האָט געקעמפֿט אויף איין צד, און אַ טייל אויפֿן צווייטן.

די פֿאַרכאַפּנדיקסטע דיסקוסיעס אויף דער קאָנפֿערענץ זענען געווען אין שײַכות מיט די „קריפּטאָ־ייִדן‟ און „קאָנווערסאָס‟, וואָס זייערע משפּחות האָבן במשך פֿון הונדערטער יאָרן שטילערהייט איבערגעגעבן זייער קולטור־ירושה די ווײַטערדיקע דורות. בעת אַ סימפּאָזיום פֿון עקספּערטן אויף דער טעמע, האָט די זשורנאַליסטין שעלי טאַלאַלײַ דאַרדאַשטי, וואָס איר משפּחה שטאַמט פֿון שפּאַניע, איראַן און ווײַסרוסלאַנד, דערציילט ווי אַזוי די „קריפּטאָ־ייִדן‟ האָבן במשך פֿון די דורות געצונדן ליכט יעדן אויפֿדערנאַכט, כּדי קיינער זאָל זיי נישט חושד זײַן אין צינדן שבת־ליכט. זי האָט געעצהט די ספֿרדישע ייִדן, וועלכע זוכן זייערע וואָרצלען דווקא נישט צו גיין צו דער פּאָפּולערער וועבזײַט JewishGen („ס׳איז זייער אַשכּנז־צענטריש‟) און גיכער טאָן זייער פֿאָרש־אַרבעט דורך //www.sephardim.com און //www.sephardicgen.com.

אַ צווייטע באַטייליקטע, געניע מילגראָם, אַ געבוירענע אין קובאַ און דערצויגן ווי אַ קאַטוילישע אין מיאַמי, האָט דערציילט די רירנדיקע געשיכטע, ווי זי האָט אויסגעפֿאָרשט די וואָרצלען פֿון איר משפּחה פֿון קריפּטאָ־ייִדן, נאָכפֿאָלגנדיק צוריק 22 דורות מאַמעס (ממש ביזן יאָר 1480), דערבײַ ווײַזנדיק, אַז זי איז על־פּי־הלכה אַ ייִדישע, אָבער ווי זי האָט זיך געשראָקן צו גיין שטעלן זיך פֿאַר אַ ירושלימער בית־דין מיט איר אַנטדעקונג.

„כ׳האָב מורא געהאַט, אַז נאָך די אַלע זוכענישן, וועט זיך אַרויסווײַזן, אַז איך בין נישט קיין ייִדישע,‟ האָט זי געזאָגט. זי האָט זיך אָבער אומזיסט געזאָרגט, ווײַל דער בית־דין האָט טאַקע געפּסקנט, אַז זי איז אַ ייִדיש קינד.

דער דריטער פּאַנעליסט, בענעט גרינשפּאַן, אַ פּיאָנער פֿון דער גענעטישער גענעאָלאָגיע, האָט באַמערקט, אַז אַ סך רבנים און קהילות באַציִען זיך גאַנץ קיל צו די „קריפּטאָ־ייִדן‟. „ווי אַן אַשכּנזישער ייִד שעם איך זיך ווי אַזוי מיר באַהאַנדלען די שפּאַנישע ייִדן, ווען זיי קומען צו אונדז, נאָכן לײַדן יסורים 500 יאָר לאַנג.‟

דזשיין נעף ראָלינס, אַ מעדיצינישע שרײַבערין און פּראָפֿעסיאָנעלע גענעאָלאָגין, האָט גערעדט וועגן דער פֿראַגע, וואָס טוט מען נאָך דעם ווי מע אַנטדעקט סענסיטיווע אָדער סקאַנדאַליעזע אינפֿאָרמאַציע וועגן דער משפּחה? פֿאָרשנדיק איר אייגענע משפּחה־געשיכטע, האָט זי זיך דערוווּסט וועגן אַ צאָל אַזוינע פֿאַלן: אַ מאַן מיט צוויי ווײַבער; גנבֿה; זעלבסטמאָרד; האָמאָסעקסואַליזם און משומדים. ראָלינס האָט זיך געראַנגלט מיט דער עטישער פֿראַגע: וועלכע זאַכן יאָ צו דערציילן אירע קרובֿים, און וועלכע — נישט.

אין לעצטן סך־הכּל, האָט זי באַשלאָסן אַלץ צו דערציילן, בפֿרט אַז אַלע העלדן פֿון די קאָנטראָווערסאַלע געשיכטעס לעבן נישט מער. „געוויסע קרובֿים האָבן מיר געגעבן אַ פּסק דערפֿאַר, אָבער איך האַלט, אַז איך האָב געטאָן די ריכטיקע זאַך,‟ האָט זי געזאָגט.

---

• דוד לאַסקין איז דער מחבר פֿונעם בוך, The Family: A Journey into the Heart of the 20th Century [די משפּחה: אַ נסיעה אינעם האַרץ פֿונעם 20סטן יאָרהונדערט]