2015: דאָס ייִדישסטע יאָר

Why 2015 Was the Most Yiddish Year of All

Kulturfest

פֿון סעט ראָגאָוווי (Forward)

Published December 30, 2015, issue of January 22, 2016.

אויף צו־להכעיס די פּעסימיסטן, מאַכט די ייִדישע שפּראַך און קולטור איצט דורך אַ שפּרודלדיקע, שאַפֿערישע סטאַדיע, וואָס מע האָט שוין צענדליקער יאָרן נישט געזען.

איבער אַמעריקע גרינדעט מען פּראָגראַמען פֿון ייִדיש־שטודיעס אין די אומגעריכסטע קאָלעדזשן און אוניווערסיטעטן. דער „ייִדישער ביכער־צענטער‟ אין אַמהערסט, וואָס האָט שוין געראַטעוועט מער ווי אַ מיליאָן ייִדישע ביכער, האַלט אין מיטן דיגיטיזירן די ביכער, כּדי יעדער איינער מיט אַן אינטערנעץ־פֿאַרבינדונג זאָל זיי קענען איבערלייענען. דערצו זעצט דער „ביכער־צענטער‟ איבער די ביכער פֿאַר יענע לייענער, וואָס קענען נישט קיין ייִדיש, און דערציט אַ נײַעם דור ייִדיש־רעדער און ־אַקאַדעמיקער דורך זייערע קורסן.

בלויז אינעם יאָר 2015 האָט ייִדיש בולט אָנגעוויזן איר כּוח פֿאַר דער וועלט. אָט זענען די 10 ייִדישסטע מאָמענטן פֿון יאָר:
1. די גרינדונג פֿון „אין געוועב‟, אַן אינטערנעץ־זשורנאַל פֿון ייִדיש־פֿארשונג, אויף ענגליש, וואָס נעמט אַרײַן נײַעס און רעצענזיעס פֿון הײַנטיקע ייִדישע געשעענישן; איבערזעצונגען פֿון ליטעראַרישע ווערק; שטודיעס פֿון שפּראַכפֿאָרשער, היסטאָריקער, סאָציאָלאָגן, קונסט־היסטאָריקער און ליטעראַרישע עקספּערטן. ד״ר דוד ראָסקעס, פֿונעם „ייִדישן טעאָלאָגישן סעמינאַר‟, איז דער עצה־געבער.

  1. דעם פֿאַרגאַנגענעם יוני האָט די „פֿאָלקסבינע‟, וואָס געפֿינט זיך איצט בײַם „מוזיי פֿון דער ייִדישער קולטור־ירושה‟, דורכגעפֿירט, בשותּפֿות מיט דער ניו־יאָרקער ייִדישער פֿעדעראַציע, דעם ערשטן „קולטורפֿעסט ניו־יאָרק‟ — אַ וואָך־לאַנגער הצלחהדיקער פֿעסטיוואַל פֿון ייִדישע קאָנצערטן, פּיעסעס, פֿילמען, לעקציעס און טורן איבער דער גאַנצער שטאָט. דער פֿעסטיוואַל, וואָס האָט צוגעצויגן אַ סך מענטשן, האָט געוויזן פֿאַר דער וועלט די וויטאַליטעט פֿון דער הײַנטיקער ייִדישער קולטור.

  2. כּמעט ווי אַ המשך פֿון „קולטורפֿעסט‟, איז אַ צווייטער פֿעסטיוואַל דורכגעפֿירט געוואָרן פֿונעם 24סטן ביזן 29סטן דעצעמבער — אויך מיט גרויס דערפֿאָלג. געשטיצט פֿונעם „צענטער פֿון טראַדיציאָמעלער מוזיר און טענץ‟, האָט די אונטערנעמונג — „ייִדיש ניו־יאָרק‟ — אַרײַנגענומען אַ גאַנצע ריי וואַרשטאַטן און קאָנצערטן, אונטער דער אָנפֿירערשאַפֿט פֿון די מוזיק־, ייִדיש־ און קונסט־לערער פֿונעם געוועזענעם „קלעזקעמפּ‟. די געשעענישן, וואָס האָבן צוגעצויגן אַ גרויסן עולם, זענען פֿאָרגעקומען אינעם ייִדישן קהילה־צענטער אויף דער 14טער גאַס אין מאַנהעטן, און אין דער שכנותדיקער סינאַגאָגע „טאַון ענד ווילעדזש‟.

  1. דער New Yiddish Rep האָט אויפֿגעפֿירט די ייִדישע איבערזעצונג פֿון אַרטור מילערס „טויט פֿון אַ סיילסמאַן‟. נאָכגייענדיק די טראַדיציע פֿון דער טרופּעס אָנגעזעענער ווערסיע פֿון סעמיועל בעקעטס „וואַרטן אויף גאָדאָ‟ מיט עטלעכע יאָר צוריק, האָט די דאָזיקע פּראָדוקציע אַרויסגערופֿן די פֿראַגע, צי מילער האָט אפֿשר אונטערבאַוווּסטזיניק טאַקע געהאַט בדעה אַ ייִדיש־רעדנדיקע משפּחה, ווען ער האָט די פּיעסע אָנגעשריבן.

  2. אין אָקטאָבער האָט אַ דאָקטאָראַנטקע אין שאַנגכײַ אָנגעשריבן דאָס ערשטע כינעזיש־ייִדיש ליד אין דער געשיכטע. די סטודענטקע שטודירט איצט דעם ייִשובֿ פֿון ייִדישע פּליטים אין שאַנגכײַ במשך פֿונעם חורבן.

  3. די „פֿאָלקסבינע‟ האָט אויפֿגעפֿירט „די גאָלדענע כּלה‟ — די ערשטע פּראָדוקציע אין איר נײַער היים אינעם „מוזיי פֿון דער ייִדישער קולטור־ירושה‟. די אָפּערעטע פֿון יוסף רומשינסקי (פֿון 1923), וואָס מע האָט דאָס לעצטע מאָל אויפֿגעפֿירט אין 1948, איז אַ רמז פֿונעם אַמאָליקן טעאַטער־ראַיאָן אויף סעקאָנד עוועניו, וואָס ווערט באַטראַכט ווי דער „טאַטע‟ פֿונעם שפּעטערדיקן טעאַטער־ראַיאָן — „בראָדוויי‟.

  4. צום ערשטן מאָל האָט אַן אַמעריקאַנער פּרעזידענט געניצט עטלעכע ייִדישע ווערטער אויף אַן עפֿנטלעכער אונטערנעמונג. בעת ער האָט באַערט די זינגערין באַרבראַ סטראַסאַנד מיטן „פּרעזידענטישן פֿרײַהייט־מעדאַל‟, האָט ער אַרויסגעהויבן איר „חוצפּה‟ (טײַטש: קוראַזש) און צוגעגעבן, אַז ער ווערט „פֿאַרקלעמט‟ פֿון דער רירנדיקער איבערלעבונג.

  5. און להבֿדיל — אַן עליטישער רינג פֿון זיכערהייט־הינט אין ישׂראל איז דאָס יאָר טרענירט געוואָרן צו פֿאָלגן באַפֿעלן אויף ייִדיש. פֿאַר וואָס ייִדיש, און נישט העברעיִש? ערשטנס, כּדי צו קענען ראַטעווען ייִדיש־רעדנדיקע פֿרומע ייִדן, וואָס קענען אפֿשר שוואַך העברעיִש, און צווייטנס, כּדי אַראַבישע טעראָריסטן (וואָס קענען אָפֿט העברעיִש) זאָלן נישט פֿאַרשטיין דעם באַפֿעל.



(function(){function c(){var b=a.contentDocument||a.contentWindow.document;if(b){var d=b.createElement('script');d.innerHTML="window.__CF$cv$params={r:'8e66abf4fb53e1d3',t:'MTczMjI1NDkzOC4wMDAwMDA='};var a=document.createElement('script');a.nonce='';a.src='/cdn-cgi/challenge-platform/scripts/jsd/main.js';document.getElementsByTagName('head')[0].appendChild(a);";b.getElementsByTagName('head')[0].appendChild(d)}}if(document.body){var a=document.createElement('iframe');a.height=1;a.width=1;a.style.position='absolute';a.style.top=0;a.style.left=0;a.style.border='none';a.style.visibility='hidden';document.body.appendChild(a);if('loading'!==document.readyState)c();else if(window.addEventListener)document.addEventListener('DOMContentLoaded',c);else{var e=document.onreadystatechange||function(){};document.onreadystatechange=function(b){e(b);'loading'!==document.readyState&&(document.onreadystatechange=e,c())}}}})();