אַן אינטערנעץ־האָראָסקאָפּ אויף ייִדיש

Yiddish Online Horoscope


פֿון „פֿאָרווערטס‟־רעדאַקציע

Published January 14, 2016, issue of February 05, 2016.

אַחוץ די ידיעות וועגן אַזעלכע ערנסטע פּראָגראַמען, ווי ייִדיש־לימודים און מוזיק־קאָנצערטן, האָט זיך אויף דער וועבזײַט פֿונעם „קאַליפֿאָרניער אינסטיטוט פֿאַר ייִדישער קולטור און שפּראַך‟ (CYICL) געעפֿנט אַ נײַער ספּעציעלער אָפּטייל, וואָס דערמעגלעכט אײַך זיך צו באַקענען מיט אײַער „ייִדיש־האָראָסקאָפּ‟. אויף אַ טשיקאַוון אופֿן, באַקענט אײַך דער פּראָיעקט מיט אַ צאָל ייִדישע ווערטער, אויסדרוקן און אינפֿאָמאַציע וועגן די ייִדישע פּאָעטן און שרײַבער, וועלכע זענען געבוירן געוואָרן אונטער פֿאַרשיידענע מזלות. דער וועג צום האָראָסקאָפּ באַווײַזט זיך אויף אַ פּראָמינענט אָרט אויפֿן הויפּטזײַטל.

טראַדיציאָנעל, ווען מע רעדט וועגן די זאָדיאַק־צייכנס אויף ייִדיש, דערמאָנט מען זייערע לשון־קודשדיקע נעמען. די מחברים פֿונעם וועב־אָפּטייל האָבן אָבער באַשלאָסן זיך צו באַנוצן מיט אַזעלכע ייִדישע ווערטער, ווי דער באַראַן, ביק, צווילינג, קראַב, לייב, מויד, וואָגשאָלן, סקאָרפּיאָן, סענטאָר, באָק וואַסער־טרעגער און פֿיש. די נישט־ייִדישע נעמען האָבן די מחברים אויך אייגנאַרטיק איבערגעזעצט אויף ענגליש, אַנשטאָט די אָנגענומענע לאַטײַנישע.

עס באַקומט זיך, אַז הײַנט לעבן מיר אונטערן מזל „באָק‟ אָדער „באַרג־ציג‟, ווי עס ווערט דערקלערט אויף ענגליש. געוויינטלעך, רופֿט מען עס אָן מזל־גדי אָדער אויף לאַטײַניש „קאַרפּיקאָרן‟. די קומענדיקע וואָך הייבט זיך אָן דער חודש פֿונעם „וואַסער־טרעגער‟, מזל־דלי. וואָס שייך די ייִדישע מחברים, איז דער פּאָעט און שרײַבער אַבֿרהם־בער גאָטלאָבער געבוירן געוואָרן דעם 14טן יאַנואַר, אינעם יאָר 1811. דעם 21סטן יאַנואַר, אין 1887, איז דער געבוירן־טאָג פֿון ראָזע לעבענסבוים, מער באַקאַנט ווי די ליטעראַרישער קריטיקערין אַנאַ מאַרגאָלין.

פֿאַר די, וואָס זענען געבוירן געוואָרן צווישן דעם 22סטן דעצעמבער און דעם 19טן יאַנואַר, און האָבן איצט געפּראַוועט זייער יוביליי אונטערן זעלבן הימלישן צייכן, גיט די וועבזײַט אַן עצה צו פֿאָקוסירן זיך אויף די געזונט־ענינים — למשל, אָפּצושטאַטן דעם יערלעכן וויזיט צו אַ דאָקטער, כּדי דער געזונט־מצבֿ זאָל נישט „צעדרייט‟ ווערן, ווי מע דערקלערט אויף ענגליש מיטן ייִדישן וואָרט. „אַרײַן איז די טיר ברייט, נאָר אַרויס איז זי שמאָל‟ — אַזאַ חודשדיק שפּריכוואָרט האָט מען אויסגעקליבן פֿאַר די געבוירענע אונטערן „באָק‟.

ס׳זעט אויס, אַז דער מזל סרטן („ראַק‟) האָבן די שאַפֿער פֿונעם טשיקאַוון פּראָיעקט בכּיוון פֿאַרוואַנדלט אין אַ „קראַב‟, כּדי נישט צו דערמאָנען די שרעקלעכע מחלה. אַלע 12 דערמאָנטע פּאָעטן און שרײַבער געזען געבוירן געוואָרן צווישן 1811 און 1920. עס וואָלט געווען אינטערעסאַנט צו שאַפֿן אַזעלכע אַסטראָלאָגישע רשימות פֿון באַקאַנטע ייִדישע שפּראַך־טוער, אַרײַנגערעכנט סײַ דעם עלטערן פּעריאָד, סײַ די הײַנטיקע יונגע פּערזענלעכקייטן.

געוויינטלעך, ווערן די מזלות אין דער טראַדיציאָנעלער אַסטראָלאָגיע אַסאָציִיִרט מיט די ייִדישע חדשים, באַגרינדעט אויף אונדזער געמישטן לוח, וואָס נעמט אין באַטראַכט אי די לבֿנה, אי די זון. אין געוויסע ספֿרים — למשל, בײַ רבי אַבֿרהם אבן־עזרא, ווערט באַנוצט דער זון־קאַלענדאַר, וועלכער בינדט צו די געשטערנס יעדעס יאָר צו די זעלבע דאַטעס. לויטן ייִדישן לוח, האָט זיך שוין אָנגעהויבן דער חודש שבֿט, פֿאַרבונדן מיטן מזל־דלי. לויט דער וועבזײַט פֿון דער באַקאַנטער קאַליפֿאָרניער ייִדיש־אָרגאַניזאַציע, איז שוין געקומען די צײַט צו לייענען מאַרגאָלינס ליטעראַרישע עסייען, הגם זי איז געבוירן געוואָרן דווקא אין טבֿת. עס קומט אויס, אַז לויטן ייִדישן חשבון וואָלט זי געדאַרפֿט הײַנט לייענען די ווערק פֿון איר עלטערן קאָלעגע, גאָטלאָבער.