קהילה

ידיעות פֿון װאַרשע

News From Warsaw

פֿון קאָבי ווײַצנער

די ידיעות פֿון וואַרשע ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.

דער וואַרשעווער ייִדישער טעאַטער איז געפֿאָרן אויף גאַסטראָל קיין רומעניע ואַני הקטן בתוכם.

מיר זענען אײַנגעלאַדן געוואָרן אויף דעם אינטערנאַציאָנאַלן ייִדישן טעאַטער־פֿעסטיוואַל אין בוקאַרעשט, וואָס קומט פֿאָר שוין דאָס צווייטע יאָר. געשפּילט האָבן מיר „כּתריאלעווקע” – אַ באַאַרבעטונג פֿון עטלעכע פֿון שלום־עליכמס טעקטסן וואָס אליהו גאָלדענבערג האָט געשאַפֿן פֿאַר דער בינע.

וועט איר פֿרעגן: מה נשתּנה, מיט וואָס איז דער בוקאַרעשטער פֿעסטיוואַל אַנדערש פֿון אַלע אַנדערע פֿעסטיוואַלן? דער ענטפֿער: אין בוקאַרעשט שפּילט מען נאָר טעאַטער און נאָר אויף ייִדיש!

געווען בין איך אין בוקאַרעשט בלויז אַ וואָך און במילא האָב איך נישט אַלץ געזען. איז וואָס האָב איך געזען אויפֿן פֿעסטיוואַל? גאָלדפֿאַדענס „די כּישוף מאַכערין‟, למשל. זלמן מלאָטעק און זײַן פֿאָלקסבינע האָבן געשאַפֿן אַ כּמו מוזיי-עקספּאָנאַט אויף דער בינע. ווי מיר ווייסן אַלע איז גאָלדפֿאַדען געווען אַ רומענישער ייִד. וואָס קען שוין זײַן פּאַסיקער ווי צו שפּילן די פּיעסע דאָרט וווּ זי איז געשאַפֿן געוואָרן?

צום גליק האָט די פֿאָלקסבינע נישט געפּרוּווט צוגעבן אַ כּלומרשט נאָוואַטאָרישן צוגאַנג צו דער פּיעסע. די אַקטיאָרן האָבן נישט געשפּילט נאַקעטערהייט און מען האָט נישט געמאַכט קיין מאָדנע העוויות מיט עפּעס אַ באַגלייטונג פֿון קאַקאַפֿאָנישער עלעקטראָנישער מוזיק. ווען גאָלדפֿאַדען וואָלט אויפֿגעשטאַנען תּחית-המתים וואָלט ער דערקענט זײַן פּיעסע. עס זענען דאָ אַזעלעכע וואָס האַלטן עס פֿאַר אַ חסרון. איך האַלט עס פֿאַר אַ מעלה.

רפֿאל גאָלדוואַסער, אין דער ראָלע פֿון דער כּישוף־מאַכערין, איז געווען ממש גלענצנדיק. אַגבֿ, דאָ זעט איר אַז מלאָטעק האָט ממשיך געווען די גאָלדפֿאַדען־טראַדיציע וווּ אַ מאַן שפּילט די באָבע יאַכנע.

אַן אַנדערע גאָלדפֿאַדען־פּיעסע האָט געשפּילט אויפֿן פֿעסטיוואַל דער תּל-אָבֿיבֿער ייִדישפּיל טעאַטער. סע גייט אַ רייד וועגן „די צוויי קוני-לעמל‟. להיפּוך פֿון דעם האַרציקן, אָן-חכמותדיקן צוגאַנג פֿון דער פֿאָלקסבינע, האָט דער ייִדישפּיל־טעאַטער יאָ געוואָלט ווײַזן, ממש מיט געוואַלד, אז ער איז נישט ממשיך די אַלטע טראַדיציע פֿונעם ייִדישן טעאַטער. קאָמעדיע-דעל-אַרטע און פֿעליני, כּלומרשט סעקסי אַקטריסעס און כּלערליי ליכטעפֿעקטן האָבן מיך אַזוי געמוטשטעט אַז איך האָב שוין נישט געהאַט קיין כּוח צו געניסן פֿונעם שפּילן פֿון יעקבֿ באָדאָ, דער באַליבטער וועטעראַן פֿון דער ייִדישער בינע.

אַגבֿ, נאָוואַטאָרישקײט אַהין, נאָוואַטאַרישקײט אַהער, עמעצער דאַרף מסביר זײַן פֿאַר די תּל-אָבֿיבֿער אַקטיאָרן דעם חילוק צווישן טאָרן און מעגן, לערנען און לערנען זיך. אָבער נישט דאָס בין איך אויסן.

צום גליק האָט אַבֿי האָפֿמאַן אויפֿגעטראָטן גלײַך נאָך דער תּל-אָבֿיבֿער טרופּע. האָפֿמאַן האָט באַוויזן אַז איין אַקטיאָר, דאָס הייסט אַבֿי האָפֿמאַן אַליין, קען אָן שום דעקאָראַציעס, קלאַנגעפֿעקטן און נאָך רעזשיסאָרישע חכמות, דערלאַנגען שענער און בעסער ווי אַ גאַנצע מחנה אַקטיאָרן וואָס לויפֿן אַהין און אַהער אויף דער בינע ווי די פֿאַרסמטע מײַז.

אַבֿי האָפֿמאַן האָט גערעדט און געזונגען, דערציילט פֿון דער ייִדיש-וועלט בכלל און פֿון זײַן וועג אויף דער ייִדישער בינע בפֿרט.

האָפֿמאַן האָט אַ וואַזשנע מעלה וואָס מען קען נישט געפֿינען אין דער ייִדישפּיל־פֿאָרשטעלונג וואָס מיר האָבן געזען מיט אַ האַלבער שעה פֿריער. ער האָט אַ ייִדישן טעם.

זײַט וויסן אַז אין ראַמען פֿונעם פֿעסטיוואַל האָט מען נישט נאָר געשפּילט טעאַטער נאָר מען האָט זיך אויך געטראָפֿן אויף צוויי ספּעציעלע סעסיעס און דעבאַטירט וואָס קען מען אַזוינס טאָן כּדי צו פֿאַרבעסערן די מערכה פֿון ייִדישן טעאַטער אויף דער וועלט.

ווי געוויינטלעך אויף אַזעלעכע סעסיעס, האָבן אונדזערע ייִדן געהאַט נײַן מאָס רייד אָבער ווייניק רעאַלע, קאָנקרעטע פֿאָרשלאָגן.

און צום סוף, איר ווילט מסתמא וויסן וועמען קענען מיר פֿאַרדאַנקען דעם דאָזיקן אויסערגעוויינלעכֿן פֿעסטיוואַל?

דער ענטפֿער איז: מאַיאַ מאָרגענשטערן. מאַיאַ מאָרגענשטערן איז נישט נאָר די דירעקטאָרין פֿונעם רומענישן ייִדישן טעאַטער. זי איז אַ וועלט-באַרימטע טעאַטער־ און פֿילם־אַקטריסע. זי האָט נאָך אַ מעלה: זי האָט אַ טיפֿע ייִדישע נשמה.