לכּבֿוד 120 יאָר „פֿאָרווערטס‟ — אַ ייִדישער „וואַלענטין‟־טאָג

120 Years of the Forverts: A Yiddish Valentine's Day


פֿון דזשאָרדין קוציק

Published February 13, 2018.

דער „פֿאָרווערטס‟ פּראַוועט איצט זײַן 120סטן יובֿל. לכּבֿוד דעם פֿרײלעכן יובֿל דרוקן מיר איבער טשיקאַווע אַרטיקלען, בילדער און רעקלאַמעס פֿון אונדזערע אַרכיוון.

ס׳איז ניט קיין סוד, אַז דער „פֿאָרווערטס‟ איז לכתּחילה געווען אַן אַסימילאַטאָרישע צײַטונג, וואָס האָט געפּרוּווט לערנען אירע לייענער ווי אַזוי זיך אויסצוגרינען. ס׳איז מיר אָבער פֿאָרט געווען אַ חידוש, ווען אונדזער אַרכיוואַרין חנה פּאָלאַק האָט מיך לעצטנס געוויזן עטלעכע רעקלאַמעס, וואָס זענען געדרוקט געוואָרן אין דער צײַטונג לכּבֿוד „וואַלענטינס־טאָג.‟

אַרטיקלען וועגן „האַלאָווין‟ זענען ניט קיין גרויסער חידוש. האַלאָווין איז דאָך אַ גרויסע חגא בײַ אונדז אַמערקיאַנער אין וועלכער עס נעמען אָנטייל כּמעט אַלע שיכטן פֿון דער געזעלשאַפֿט און זי איז סײַ ווי סײַ אַ פּאַגאַנישע חגא וואָס טראָגט הײַנט ניט קיין רעליגיעזן באַטײַט. „וואַלענטינס טאָג‟, להבֿדיל, איז אין דער אמתן אַ קאַטוילישע חגא, וואָס דאַרף, כאָטש טעאָרעטיש, אָפּגעבן כּבֿוד אַ סאַנקט. מע וואָלט געמיינט, אַז די דאָזיקע חגא וואָלט דערפֿאַר געווען ווײַט צו טרייף פֿאַר די אַמאָליקע „פֿאָרווערטס‟־לייענער. ווײַזט זיך אָבער אַרויס, אַז כאָטש פֿאַר די וואָס האָבן געשאַפֿן די רעקלאַמעס אין „פֿאָרווערטס‟, איז „וואַלענטינס־טאָג‟ געווען כּשר.

דעם 14טן פֿעברואַר 1928 איז דערשינען אין „פֿאָרווערטס‟ אַ רעקלאַמע מיטן קעפּל „צו אײַך בייביס‟ אין פֿאָרעם פֿון אַ וואַלענטין־קאַרטל פֿון דער פֿירמע Sheffield Farms, וואָס האָט פֿאַרקויפֿט מילך. די רעקלאַמע איז, בלי־ספֿק, אַן איבערזעצונג פֿונעם זעלביקן אַנאָנס וואָס איז דערשינען אויף ענגליש, ווײַל זי האָט ניט קיין שום שײַכות צו ייִדן אָדער ייִדישקייט אַחוץ דער שפּראַך. די רעקלאַמע אַליין ווײַזט אַז דער באַגריף פֿון אַ „וואַלענטין‟ איז געווען אַ סך „פֿאָרווערטס‟־לייענער פֿרעמד, ווײַל עס טײַטשט דאָס וואָרט אויס ווי „געשאַנק‟.

מער צוגעפּאַסט צום ייִדשן לעבן איז נאָך אַ רעקלאַמע פֿון דער שאָקאָלאַד־פֿירמע LOFT, וואָס שילדערט עטלעכע טאַצן זיסוואַרג. כאָטש די רעקלאַמע איז דערשינען דווקא אויף „וואַלענטינס־טאָג‟ אין 1936, דערמאָנט זי בכלל ניט די חגא. אַנשטאָט דעם ווײַזט די רעקלאַמע אַז די שאָקאָלאַדן האָבן אַ הכשר פֿונעם „אָרטאָדאָקסישן פֿאַראיין‟. הייסט עס, אַז די זיסוואַרג אַליין איז געווען כּשר, ניט געקוקט אויף דעם, וואָס די פֿירמע האָט באַשטעלט די רעקלאַמע דווקא אין דער צײַט פֿון „וואַלענטין־טאָג‟. „לאָפֿט טשאָקאָלאַטס‟ האָט גוט געוווּסט, אַז אַ סך „פֿאָרווערטס‟־לייענער וועלן קויפֿן שאָקאָלאַד לכּבֿוד דער חגא. ס׳איז טשיקאַווע צו באַמערקן, אַז עס איז, אַ פּנים, אָנגעגאַנגען געוויסע לייענער, צי דער שאָקאָלאַד וואָס זיי קויפֿן לכּבֿוד אַ קריסטלעכער חגא איז געווען כּשר, צי ניט.