ליטעראַטור

אַן אימיגראַנט קומט צוריק אין דער אַלטער הײם

An Immigrant Returns to His Homeland

פֿון מיכאל קרוטיקאָװ

דער יונגער אַמעריקאַנער ייִד ענדרו קאַפּלאַן, דער העלד פֿון קיט געסענס נײַעם ראָמאַן „אַ שרעקלעך לאַנד‟, קומט צוריק קײן מאָסקװע פֿון אַמעריקע כּדי אויפֿצופּאַסן אויף דער באָבע. אין די 1980ער האָט ער קינדװײַז אימיגרירט קײן אַמעריקע, דאָרט האָט ער זיך געלערנט אין אַ קאָלעדזש און דערנאָך שטודירט רוסישע ליטעראַטור אין אַ גראַדויִר־שול. זײַן באָבע–זײדע זײַנען דעמאָלט פֿאַרבליבן אינעם סאָװעטן–פֿאַרבאַנד, װײַל דער זײדע האָט געהאַט צוטריט צו מלוכישע סודות. אַזאַ איז געװען אַ טיפּישע געשיכטע פֿאַר אַ היפּשער צאָל געבילדעטע ייִדישע משפּחות אין רוסלאַנד. די האַנדלונג פֿונעם ראָמאַן קומט פֿאָר אין 2008, און דער מצבֿ אין רוסלאַנד איז גאַנץ אַנדערש. מען קאָן פֿרײַ פֿאָרן אַהין און צוריק, די באָבע איז געװאָרן אַלט און פֿאַרבליבן אַלײן, און מען דאַרף איר העלפֿן. ענדרו האָט אַ פּראָיעקט פֿאַר זײַן דאָקטאָראַט, װאָס ער האָט בדעה צו פֿאָרשן אין מאָסקװע, און ער קומט װױנען אין זײַן באָבעס דירה אין צענטער שטאָט.

אַזוי עפֿנט זיך דער ראָמאַן װעגן אײן יאָר אינעם לעבן פֿון אַ יונגן אַמעריקאַנער ייִד, װאָס ער האָט פֿאַרבראַכט אין דער אַלטער הײם. לכתּחילה פֿילט זיך קאַפּלאַן פֿרעמד און פֿאַרלױרן אין דער שטאָט, װאָס ער קען קױם דערקענען זינט זײַנע קינדעריאָרן. די באָבע איז אַלט און שװאַך, און צומאָל קען אפֿילו ניט דערקענען איר אײניקל. זײַן ברודער, אַ געשעפֿטסמאַן װאָס האָט געמאַכט געלט אין רוסלאַנד אָבער איז איצט אױף צרות מיט אַ מעכטיקן מלוכישן קאָנקורענט, אַנלטױפֿט קײן ענגלאַנד און װיל פֿאַרקױפֿן דער באָבעס דירה. הקיצור, זײַנען דאָ אַלע קאָמפּאָנענטן פֿאַר אַ געשפּאַנטן ראָמאַן װעגן הײַנטיקן רוסלאַנד מיט גענגסטער און פּאָליטישע רדיפֿות.

„אַ שרעקלעך לאַנד‟ איז אָבער ניט קײן טיפּישער געשפּאַנטער ראָמאַן. קיט געסען איז אײנער פֿון די גרינדער פֿונעם זשורנאַל “n+1”, װאָס פּרוּװט ממשיך צו זײַן דעם געדאַנקען–גאַנג פֿון דער לינקער ניו–יאָרקער אינטעליגענץ. געסען איז אַ קריטיקער פֿונעם גלאָבאַלן קאַפּיטאַליזם, און זײַנע פּאָליטישע אָנזיכטן קומען בולט פֿאָר אין זײַן נײַעם ראָמאַן. ענדרו קאַפּלאַן באַקענט זיך מיט אַ גרופּע יונגע ראַדיקאַלע סאָציאַליסטן „אָקטאָבער‟, װאָס פֿאַרנעמען זיך מיט שטודירן מאַרקסיזם און צוגרײטן אַ נײַע סאָציאַליסטישע רעװאָלוציע. קאַפּלאַן איז בטבֿע ניט קײן רעװאָלוציאָנער, אָבער אים געפֿעלט די אױפֿריכטיקײט און מסירת־נפֿשדיקײט פֿון יונגע רוסישע ראַדיקאַלן. דערצו נאָך פֿאַרליבט ער זיך אין אײנער פֿון די אָנפֿירערינענס פֿון “אָקטאָבער”.

די מעשׂה לאָזט זיך אױס ביטער־איראָניש. קאַפּלאַן באַטײליקט זיך אין אַ פּראָטעסט־דעמאָנסטראַציע און װערט אַרעסטירט. היות װי ער איז אַן אַמעריקאַנער, װיל מען אים ניט אַרײַנזעצן אין תּפֿיסה אַרײַן. אױף אַ פֿאַרהער אין דער רוסישער געהײם–פּאָליצײ װיל ער איבערצײַגן זײַנע אױספֿאָרשער, אַז “אָקטאָבער” איז ניט קײן סכּנה פֿאַר דער רוסישער מלוכה. דערבײַ אָבער גיט ער איבער װיכטיקע פּרטים און נעמען פֿון זײַנע קאַמעראַדן. אױף מאָרגן װערן זײ אַרעסטירט, די גאַנצע מעשׂה װערט אַ װעלט־נײַעס, און קאַפּלאַן װערט באַרימט װי אַ קרבן פֿון פּוטינס רעזשים. אין גיכן באַקומט ער אַ גוטע שטעלע אין אַן אוניװערסיטעט אין ניו־יאָרק.

דער ראָמאַן האָט באַקומען גוטע אָפּרופֿן אין ענגלישע און אַמעריקאַנער צײַטונגען. מען האָט אים מיט רעכט געלױבט פֿאַר דער אַרומנעמיקער און פֿילפֿאַרביקער שילדערונג פֿון מאָסקװע און אירע תּושבֿים. אָבער מען האָט, דאַכט זיך, ניט באַמערקט דעם טיפֿערן מאָראַלישן מוסר–השׂכּל, װאָס דער מחבר האָט אַרײַנגעלעגט אין זײַן װערק. ענדיו קאַפּלאַן איז אַ נאַיִװער אַמעריקאַנער און דערצו נאָך אַ ביסל שליממזל. בעת זײַן פֿאַרהער האָט ער ניט מוסר געװען גאָר ניט, װאָס די געהײם־פּאָליצײ האָט ניט געװוּסט, בפֿרט אַז “אָקטאָבער” האָט ניט פֿאַרבאַהאַלטן זײַנע צילן און אַקציעס. און דאָך האָט קאַפּלאַן בוגד געװען אין זײַנע חבֿרים, װײַל אָן זײַן גבֿית–עדות האָט די פּאָליצײ ניט געהאַט גענוג פּרוּװן פֿאַרן געריכט. קאַפּלאַן איז אַפֿילו ניט ביכולת משׂיג צו זײַן, װאָס ער האָט אױפֿגעטאָן. זײַן אַקאַדעמישע קאַריערע װאַקסט פֿון אָט אַזאַ פֿאַרראַט, כאָטש אין אַמעריקע האַלט מען אים פֿאַר אַ העלדישן קעמפֿער קעגן פּוטינס רעזשים.

די ייִדישע טעמע איז ניט בולט אינעם סיפּור-המעשׂה, אָבער זי שפּילט טאַקע אַ װיכטיקע ראָלע אינעם הינטערגרונד. קאַפּלאַנס באָבע האַלט אין אײן זאָגן׃ “רוסלאַנד איז אַ שרעקלעך לאַנד, און מען דאַרף פֿון דאַנעט אַװעק”, אָבער אַלײן װיל זי ניט פֿאָרן צײ איר משפּחה קײן אַמעריקע. איר אײניקל איז אױפֿגעװאַקסן אין אַמעריקע און האָט לכאורה ניט קײן נאָענטע פֿאַרבינדונג צו ייִדישקײט. אָבער דער טאַטע פֿון זײַן חבֿרטע אין “אָקטאָבער” איז טאַקע אַ ייִד, און ער האָט אױך בוגד געװען אין זײַן משפּח װען ער איז אַלײן . זי האָט אָבער ניט קײן באַציִונגען מיטן טאַטן זינט ער האָט עולה געװען קײן ישׂראל. דאָרט האָט ער געפֿונען אַן אַנדער פֿרױ און איבערגעלאָזט זײַן אַלטע משפּחה אין קיִעװ. דער מאָטיװ פֿון בגידה אין פֿאַרשידענע פֿאָרמען איז בולט אינעם ראָמאַן. צומאָל איז מען בוגד אין קרובֿים אָדער חבֿרים צוליב אַן אײגענער נוץ, צומאָל על–פּי צופֿאַל. אַן אַמעריקאַנער מומחה אין רוסישע ענינים איז אױך אַ מין פֿאַררעטער, װײַל ער מאַכט אַ קאַריערע פֿון די לײַדן פֿון דער רוסישער אָפּאָזיציע קעגן פּוטינס רעזשים.