פֿון אונדזער אַרכיוו: אַן אַמאָליקער טעאַטער מיט אַ ייִדישן ייִחוס

From the Forverts Archives: A Theater with a Yiddish Past

FORWARD ARCHIVE

פֿון יונה לובין

Published October 07, 2018.

[לכתּחילה געדרוקט דעם 7טן סעפּטעמבער 1897]

די מעלדונג, אָנגעשריבן מיטן אַלטפֿרענקישן דײַטשמערישן לשון און אָרטאָגראַפֿיע, איז געדרוקט געוואָרן אינעם סאַמע ערשטן יאָר פֿאָרווערטס. צו יענער צײַט, אין 1897, איז דער „ווינדזאָר־טעאַטער‟ געשטאַנען אויף 47 באַוערי גאַס, אין דרום־מאַנהעטן, וווּ עס געפֿינט זיך הײַנט „קאָנפֿושוס־פּלאַץ‟ אין טשײַנאַטאַון.

דער טעאַטער האָט דורכגעמאַכט עטלעכע גילגולים: צו ערשט איז עס געווען דער לאָקאַל פֿון אַ מענאַזשעריע (אַ קליינטשיקער זאָאָ־גאָרטן); דערנאָך אַ צירק; ווײַטער — אַן אָפּערע־הויז פֿון דײַטש־שפּראַכיקע ווערק וווּ מע האָט צום ערשטן מאָל אין אַמעריקע פֿאָרגעשטעלט וואַגנערס „לאָהענגרין‟. נאָך אַ שׂריפֿה אין 1883 האָט מען דעם „ווינדזאָר־טעאַטער‟ איבערגעבויט און פֿאַרוואַנדלט אין אַ ייִדישן טעאַטער אָנגעפֿירט פֿון זיגמונד מאַגולעסקאָ, איזידאָר לינדעמאַן און יוסף לעווי.

דער אַנאָנס צעפּויקט די „לאַנג־ערוואַטעטע פּרימאַ־דאָנאַ אויס וויען [פֿון ווין]‟ — מעלאַני גודמאַן. כאָטש ס׳איז ניטאָ קיין שום אינפֿאָרמאַציע וועגן דער דאָזיקער „פּרימאַדאָנע‟ אַליין, ווייסט מען יאָ, אַז די פּיעסע איז „דבֿורהלע די מיוחסת‟ פֿונעם אוקראַיִנע־געבוירענעם ייִדישן דראַמאַטורג יעקבֿ גאָרדין. גאָרדין האָט אָפֿט געשריבן פֿאַר דער „אַרבייטער־צייטונג‟, אַ פֿאָרגייערין פֿונעם „פֿאָרווערטס.‟ ער ווערט פֿאַררעכנט פֿאַרן רעפֿאָרמער פֿון דער ייִדישער בינע, צוליב דעם וואָס ער האָט אַרײַנגעפֿירט אינעם ייִדישן טעאַטער אַ שטאַרקע השפּעה פֿונעם רעאַליזם. דער אַקטיאָר „אַדלער‟ איז מסתּמה געווען יעקבֿ אַדלער, דער גרויסער שטערן פֿון דער דעמאָלטיקער ייִדישער בינע. מע קען לייענען די פּיעסע „דבֿורהלע מיוחסת: לעבנסבילד אין פֿיר אַקטן‟ אויף דער וועבזײַט פֿונעם „ייִדישן ביכער־צענטער.‟