קהילה, פּובליציסטיק

רוסישע עטיאָפּן?

Russian Ethiopians?

פֿון יואל מאַטוועיעוו

מיט אַ וואָך צוריק האָבן זיך אין די רוסיש־שפּראַכיקע ייִדישע נײַעסקוואַלן פֿאַרשפּרייט די קלאַנגען, אַז אין ארץ־ישׂראל קלײַבט מען זיך צו שאַפֿן אַ פּאַרטיי פֿון „רוסישע עטיאָפּן‟. ווי עס ווײַזן די קאָמענטאַרן אין די סאָציאַלע נעצן, האָבן אַ טייל לייענער דאָס צו ערשט אָנגענומען ערנסט.

אין דער אמתן, זענען די נײַעס באַגרינדעט אויף אַ חוזק־רעדע פֿון אַלכּסנדר ראָנקין, דער גענעראַל־דירעקטאָר פֿונעם רוסיש־שפּראַכיקן ישׂראלדיקן אינטערנעץ־קאַנאַל „עיתּון טי־ווי‟. אַ געבוירענער אין בישקעק, קירגיזיע, איז ער אַ פּראָפֿעסיאָנעלער רעזשיסאָר און זשורנאַליסט. דער קאַנאַל איז גוט אָרגאַניזירט און זעט אויס ווי אַן עכטע טעלעוויזיע מיט טאָג־טעגלעכע פּראָגראַמען מכּל־המינים. ראָנקינס ווערטער האָבן זיך באַוויזן ווי אַ מין פּלוצעמדיקער ענטפֿער אויף מײַן אַנומלטיקן אַרטיקל וועגן דער עטיאָפּישער עדה. ראָנקין פֿאַרגלײַכט די רוסיש־רעדער אין ארץ־ישׂראל מיט די עטיאָפּישע ייִדן, טענהנדיק, אַז די „רוסן‟ לײַדן אין דער ישׂראלדיקער געזעלשאַפֿט אויך פֿון דיסקרימינאַציע.

צום באַדויערן, האָט זײַן אויפֿטריט ווייניק געהאַט צו טאָן מיט דער אמתער סאָלידאַריטעט. מיט חוזק און סאַרקאַזם באַקלאָגט ער זיך, אַז די „עטיאָפּן‟ קאָנען זיך דערלויבן, כּלומרשט, צו לעבן כּמעט בחינם אויפֿן חשבון פֿונעם מלוכישן בודזשעט, באַקומענדיק כּלערליי פּריווילעגיעס און פֿירנדיקע פּאָזיציעס. „גיט אונדז, די רוסיש־רעדער, אויך אַ מעגלעכקייט צו פֿאַרנעמען ערטער אין די רעגירונג־אינסטאַנצן!‟ האָט ער געטענהט.

וואַרט אַ רגע… וויפֿל כּנסת־דעפּוטאַטן שטאַמען פֿונעם געוועזענעם ראַטן־פֿאַרבאַנד, און וויפֿל — פֿון עטיאָפּיע? די ערשטע עטיאָפּיש־געבוירענע פֿרוי־דעפּוטאַטקע, פּנינה תּמנו־שטה, האָט באַקומען די פּאָזיציע נישט לאַנג צוריק, אין מײַ. אַחוץ איר, זיצן אינעם פּאַרלאַמענט אַ פּאָר עטיאָפּיש־געבוירענע מענער. פֿון דער צווייטער זײַט, איז דער ספּיקער פֿון דער כּנסת, יולי (יואל) איידלמאַן, געקומען פֿונעם ראַטן־פֿאַרבאַנד, אַזוי ווי דער געוועזענער שוץ־מיניסטער אַבֿיגדור ליבערמאַן, דער איצטיקער מינסטער פֿון סבֿיבֿה־באַשיצונג זאבֿ עלקין… ס׳איז דאָך קלאָר, אַז די סאָוועטיש־געבוירענע עולים שטעלן מיט זיך פֿאָר אַ ממשותדיקן כּוח אין דער ישׂראלדיקער רעגירונג, און די זעלטענע עטיאָפּיש־געבוירענע שפּילן דאָרט בלויז אַ קליינטשיקע ראָלע.

דער עצם־פֿאַרגלײַך איז קרום, ווײַל די הײַנטיקע עולים פֿונעם געוועזענעם סאָוועטן־פֿאַרבאַנד זענען אייניקלעך פֿון די רוסישע ייִדן, וועלכע זענען געווען נישט עפּעס אַ מאַרגינאַלע גרופּע, נאָר די סאַמע גרינדער פֿון מדינת־ישׂראל. די הײַנטיקע סאָוועטישע עולים זענען על־פּי רובֿ אַסימילירטע אַשכּנזים, טיילווײַז עטנישע רוסן און אוקראַיִנער. פֿונעם ראַטן־פֿאַרבאַנד שטאַמען טאַקע דרײַ גאַנצע ייִדישע עדות — די גרוזינישע, בוכאַרישע און קאַווקאַזישע; ראָנקין מיינט אָבער נישט זיי, נאָר רוסיש־שפּראַכיקע אייניקלעך פֿון ייִדיש־רעדער. אויב זיי ווילן זיך פֿאַרגלײַכן מיט די עטיאָפּישע און אַרויסווײַזן זייער אייגנאַרטיקייט, זאָלן זיי זיך לערנען ייִדיש.

אין זײַן רעדע דריקט ראָנקיס אויס אַ בפֿירושע שׂינאה צו די חרדים; ער באַטראַכט זיי ווי פּאַראַזיטן „וואָס ווילן נישט אַרבעטן און דינען אין דער אַרמיי‟. לויט זײַן אייגענער לאָגיק באַקומט זיך אָבער, אַז זיי זענען די עכטע „רוסן‟ — לכל־הפּחות די, וואָס שטאַמען פֿון דער אַמאָליקער רוסלענדישער אימפּעריע. זיי היטן דאָך אָפּ די אייגנאַרטיקייט פֿונעם מיזרח־אייראָפּעיִשן ייִדנטום אין דער גרעסטער מאָס.

מיט עטלעכע חדשים צוריק האָב איך געשריבן וועגן דעם רוסישן בוך „די פֿאָלק־געשיכטע פֿון ישׂראל‟ פֿון ד״ר אַרטיאָם קירפּיטשענאָק. דער מחבר ווענדט אָן דעם קריטישן מעטאָד פֿונעם באַקאַנטן אַמעריקאַנער היסטאָריקער האַואַרד זין צו דער געשיכטע פֿון מדינת־ישׂראל.

אין יענעם אַרטיקל האָב איך באַמערקט, אַז קירפּיטשענאָק קריטיקירט גאַנץ שאַרף די אומבאַרעכטיקטע שׂינאה קעגן די חרדים ווי אַ מין אינערלעכן אַנטיסעמיטיזם בײַ ייִדן. אינעם בוך גייט אויך אַ רייד וועגן די צרות פֿון עטיאָפּישע עולים מצד די „ציוויליזירטע‟ ווײַסע ייִדן. ווי אַן אייגנאַרטיקע גרופּע מיט אַן אוניקאַלער קולטור, איז כּדאַי טאַקע צו פֿאַרגלײַכן די עטיאָפּישע ייִדן מיט די רוסישע — אָבער דווקא מיט די, וואָס היטן אָדער שאַצן כאָטש אָפּ די ייִדישע שפּראַך און קולטור. אויב מע וויל זיך פֿאַראייניקן מיט די עטיאָפּישע ייִדן, דאַרף מען אויך אָפּשאַצן די אוקראַיִניש־, ווײַסרוסיש־, בעסאַראַביש־שטאַמיקע חסידים ווי פֿאָרשטייער פֿון דער עכטער ייִדישקייט אויפֿן שטח פֿונעם געוועזענעם ראַטן־פֿאַרבאַנד. די אַלטע „טראַדיציע‟ בײַ געוויסע שטעטלדיקע צײַטונגען אויף ייִדיש צו פֿאַרוואַנדלען אַלצדינג אין חוזק און שפּילקעס איז אָבער אַ צווייפֿלהאַפֿטיקער עלעמענט פֿון דער דאָזיקער ריזיקער קולטור־ירושה.

שײַכותדיקע אַרטיקלען:

HYPERLINK “//yiddish.forward.com/articles/216123/the-neglected-misfortune-of-ethiopian-jews/”//yiddish.forward.com/articles/216123/the-neglected-misfortune-of-ethiopian-jews/